“Nếu Trung Quốc định hình một mạng lưới cơ sở hạ tầng từ Vân Nam qua Lào, Campuchia rồi xuống Thái Lan, Malaysia, Singapore thì mạng lưới cơ sở hạ tầng mà Việt Nam đang đầu tư theo trục Bắc – Nam có thể sẽ mất đi ưu thế hiện thời khi không có kết nối theo hướng Đông – Tây.

Bên cạnh đó, các khoản đầu tư lớn của Trung Quốc vào cảng biển của Campuchia và Thái Lan có thể làm các cảng biển quan trọng của Việt Nam mất đi lợi thế trong tương lai.”

Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) Nguyễn Đức Thành đã nhấn mạnh đến khả năng Việt Nam có thể mắc "bẫy cơ sở hạ tầng" trước sáng kiến đầy tham vọng “Một vành đai, một con đường” (OBOR) của Trung Quốc về việc cải thiện và tạo nên những tuyến đường kinh doanh, liên kết và cơ hội kinh doanh mới với Trung Quốc, bao trùm hơn 60 quốc gia trên khắp châu Á, châu Âu, châu Phi và Trung Đông.

Theo ông Thành, sáng kiến “Một vành đai, một con đường” có đa mục tiêu, trong đó bao gồm cả kinh tế và quân sự. Theo đó, Trung Quốc đã sử dụng các cơ chế huy động vốn đa phương như Ngân hàng đầu tư cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB), Quỹ Con đường tơ lụa (SRF) và các cơ chế song phương để triển khai sáng kiến này kể từ năm 2013 đến nay và các cơ chế tài chính đa phương được huy động cho OBOR đã được định hình trong năm 2014.

Trên thực tế, kể từ khi sáng kiến trên được công bố, Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào hàng loạt dự án cơ sở hạ tầng trên toàn thế giới, trong đó có khu vực Đông Nam Á với trọng tâm là việc xây dựng hàng lang kinh tế Trung Quốc – Bán đảo Đông Dương (các tuyến đường cao tốc ASEAN và đường sắt Singapore – Côn Minh chạy từ châu thổ sông Châu Giang đến Singapore, thông qua tỉnh Quảng Tây, Vân Nam (Trung Quốc) và các nước Đông Dương.

Ngoài ra, những dự án cảng ven biển bán đảo Đông Dương nằm dọc hoặc nằm cuối mạng lưới giao thông trên, như cảng Sihanoukvile, Kuantan, Kyaukpyu, Sittwe.

Về tác động đối với Việt Nam, nghiên cứu cho rằng, kể cả khi không tham gia vào OBOR, không kết nối với hệ thống cơ sở hạ tầng tại khu vực Đông Nam Á, Việt Nam có thể tự mình rơi vào "bẫy cơ sở hạ tầng."

Cụ thể, khi một khu vực có hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư và hình thành sẽ có ưu thế về kết nối với các khu vực khác. Ngược lại quốc gia hoặc khu vực nào không có sự đầu tư thỏa đáng về sẽ dần mất ưu thế. Bởi vậy, sự xuất hiện của đòn bẩy cơ sở hạ tầng sẽ làm gia tăng chi phí cơ hội của quốc gia và về lâu dài có thể đẩy sự phát triển của một quốc gia khác ra “vùng ven” nếu quốc gia đó không có hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển hoặc không kết nối được với hệ thống của cả khu vực.

Về hàm ý chính sách, ông Thành đề xuất việc phát triển các hành lang giao thông, trên cơ sở xây dựng các hành lang kinh tế.Theo đó, Việt Nam nên tận dụng hệ thống cảng và ưu thế đường biển, kết nối giao thông đường thủy giữa các nước ASEAN tại lưu vực sông Mekong đồng thời phát triển kết nối cơ sở hạ tầng Đông – Tây với ASEAN, ưu tiên trục giao thông Thái Lan – Campuchia – Tây Ninh – Sài Gòn – Vũng Tàu để phát huy lợi thế cảng Cái Mép – Thị Vải…(Vietnam+)

Đến hết 15-4, lực lượng Hải quan phát hiện, xử lý 5.485 vụ vi phạm, tổng trị giá hàng hóa ước trên 260 tỷ đồng; trong đó có 306 vụ buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới; 5.042 vụ vi phạm hành chính; 38 vụ ma túy…

Liên quan đến việc truy thu thuế đối với mặt hàng điều hòa không khí dạng âm trần cassett, Chi cục Kiểm tra sau thông quan (Cục Hải quan Hải Phòng)- đơn vị thực hiện kiểm tra, khẳng định việc kiểm tra, truy thu thuế được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.

Mới đây, Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam có văn bản gửi Bộ Tài chính kiến nghị về việc cơ quan Hải quan áp mã đối với điều hòa không khí dạng âm trần cassett.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam, điều hòa không khí dạng âm trần đã làm thủ tục thông quan tại nhiều cửa khẩu của cảng Hải Phòng với mã 8415.81 hoặc 8415.82 thuế suất 5-10% (với C/O form E) trong nhiều năm. Tuy nhiên năm 2015, Chi cục Kiểm tra sau thông quan Hải quan Hải Phòng cho rằng loại hàng hóa này phải được phân nhóm theo mã HS là 8415.10 thuế suất 10-15% (với C/O form E) và yêu cầu truy thu toàn bộ số tiền thuế chênh lệch với tất cả tờ khai liên quan trong vòng 5 năm. Hiệp hội có ý kiến rằng việc phân loại, truy thu như vậy là chưa thỏa đáng.

Liên quan đến vụ việc này, phóng viên Báo Hải quan đã trao đổi với đại diện Chi cục Kiểm tra sau thông quan Hải quan Hải phòng. Đại diện Chi cục cho biết, hiện nay các hệ thống điều hòa không khí rất đa dạng gồm hệ thống điều hòa không khí cục bộ (gồm 1 khối nóng và 1 khối lạnh); hệ thống điều hòa không khí trung tâm (gồm một hoặc nhiều khối nóng kết hợp với nhiều khối lạnh). Trong đó khối lạnh gồm nhiều loại khác nhau bao gồm: Treo tường, đặt sàn, âm trần nối ống gió, âm trần cassette.

Đối với mặt hàng điều hòa âm trần cassette như phản ánh của Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam là điều hòa không khí nhiều khối chức năng gồm dàn nóng (khối ngoài trời), dàn lạnh (khối trong nhà) riêng biệt nối với nhau bằng ống gas (không phải ống dẫn khí lạnh).

Để xác định được chính xác mã số mặt hàng điều hòa âm trần, Chi cục đã căn cứ vào Thông tư 103/2015/TT-BTC ngày 1-7-2015 của Bộ Tài chính ban hành Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam. Đồng thời tham khảo chú giải chi tiết HS 2012 và tuyển tập ý kiến phân loại của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO). Đặc biệt, HS 2012 là tài liệu mới nhất về phân loại mã số hàng hóa của WCO được công bố năm 2012, trong đó hướng dẫn phân loại mặt hàng điều hòa âm trần cassette vào phân nhóm 8415.10.

Theo Hải quan Hải Phòng, căn cứ các quy định trong nước và tài liệu liên quan của WCO kể trên, hệ thống điều hòa không khí dạng âm trần cassette phù hợp phân loại vào phân nhóm 8415.10.

Quá trình thu thập thông tin về hoạt động nhập khẩu mặt hàng này qua địa bàn Hải Phòng, Chi cục phát hiện một số doanh nghiệp nhập khẩu mặt hàng điều hòa không khí dạng âm trần trước đây đã khai báo vào phân nhóm 8415.81 và 8415.82. Nhưng từ năm 2014 đến nay, có một số doanh nghiệp khác khai báo mặt hàng trên vào phân nhóm 8415.10.

Với nguyên tắc một mặt hàng chỉ có một mã số duy nhất đúng, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp và do có sự chênh lệch về thuế suất nhập khẩu ưu đãi đặc biệt C/O form E giữa các phân nhóm trên, nên Chi cục đã tiến hành kiểm tra sau thông quan đối với các doanh nghiệp này. Tại biên bản kiểm tra các doanh nghiệp đều thừa nhận việc khai sai mã số của mình. Căn cứ Luật Hải quan 2014, Luật Quản lý thuế, Chi cục Kiểm tra sau thông quan đã ra quyết định ấn định thuế đối với mặt hàng khai sai mã số từ năm 2012 đến nay đối với 7 DN (cả DN trong nước và DN có vốn đầu tư nước ngoài) và đến tháng 5-2016, các doanh nghiệp đã nộp đủ thuế và tiền chậm nộp theo quy định, với tổng số tiền trên 6 tỷ đồng.

Về thời hạn vì sao truy thu hàng hóa đã được DN nhập khẩu trong vòng 5 năm trở về trước (tính từ thời điểm mở tờ khai đến khi cơ quan Hải quan kiểm tra), Chi cục Kiểm tra sau thông quan cho biết, việc truy thu trong khoảng thời gian như vậy thực hiện đúng quy định của Luật Hải quan 2014 và Luật Quản lý thuế.

Đại diện Chi cục Kiểm tra sau thông quan Hải Phòng cho biết thêm, đơn vị cũng chỉ truy thu với các mặt hàng nhập khẩu từ năm 2012 trở lại đây do từ năm 2012, WCO mới ban hành chú giải chi tiết HS 2012.

Điều 77 Luật Hải quan 2014 quy định:

1. Kiểm tra sau thông quan là hoạt động kiểm tra của cơ quan Hải quan đối với hồ sơ hải quan, sổ kế toán, chứng từ kế toán và các chứng từ khác, tài liệu, dữ liệu có liên quan đến hàng hóa; kiểm tra thực tế hàng hóa trong trường hợp cần thiết và còn điều kiện sau khi hàng hóa đã được thông quan.

Việc kiểm tra sau thông quan nhằm đánh giá tính chính xác, trung thực nội dung các chứng từ, hồ sơ mà người khai hải quan đã khai, nộp, xuất trình với cơ quan hải quan; đánh giá việc tuân thủ pháp luật hải quan và các quy định khác của pháp luật liên quan đến quản lý xuất khẩu, nhập khẩu của người khai hải quan.

2. Kiểm tra sau thông quan được thực hiện tại trụ sở cơ quan Hải quan, trụ sở người khai hải quan.

Trụ sở người khai hải quan bao gồm trụ sở chính, chi nhánh, cửa hàng, nơi sản xuất, nơi lưu giữ hàng hóa.

3. Thời hạn kiểm tra sau thông quan là 5 năm kể từ ngày đăng ký tờ khai hải quan.

Với 41 thương nhân không đủ chỉ tiêu xuất khẩu 20.000 tấn gạo trong 2 năm (2014, 2015), Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chưa áp dụng quy định về tiêu chí, điều kiện về thành tích xuất khẩu trong 2 năm liên tiếp đến hết năm 2016.

Trong Quyết định 6139/QĐ-BCT (ban hành ngày 28-8-2013) của Bộ Công Thương có 1 quy định rất đáng chú ý là quy định về tiêu chí điều kiện về thành tích xuất khẩu gạo để duy trì giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. Theo đó, kỳ hạn xét thành tích xuất khẩu để thu hồi giấy chứng nhận là 2 năm liên tiếp xuất khẩu không đạt 10.000 tấn/năm.

Trên thực tế, trong năm 2014, 2015, Bộ Công Thương đã cấp giấy chứng nhận cho 142 thương nhân có trụ sở chính trên 23 tỉnh, thành phố; thu hồi 35 quyết định thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo. Riêng trong năm 2015, Bộ Công Thương đã ban hành 18 quyết định thu hồi giấy chứng nhận. 

Nguyên nhân chủ yếu là do các thương nhân không xuất khẩu trực tiếp trong 12 tháng liên tục; ngoài ra có một số trường hợp giải thể (Công ty TNHH TM Kiên An Phú) và 1 trường hợp tác cơ cấu doanh nghiệp (Công ty CP Vĩnh Hoàn).

Còn theo thống kê của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và Sở Công Thương các tỉnh, trong năm 2014, 2015 có 10 thương nhân không có thành tích xuất khẩu gạo. Những doanh nghiệp này sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận theo quy định. 

Ngoài ra, có 41 thương nhân có tổng lượng gạo xuất khẩu (trong 2 năm 2014 và 2015) dưới 20.000 tấn. Theo Quyết định 6139, những thương nhân xuất khẩu gạo trong 2 năm liên tiếp không đạt tổng thành tích xuất khẩu tối thiểu 20.000 tấn gạo trong 2 năm sẽ bị thu hồi giấy chứng nhận.

Tuy nhiên, đa số Sở Công Thương các tỉnh đều kiến nghị Bộ Công Thương tạm hoãn, chưa áp dụng điều kiện thành tích xuất khẩu đối với đầu mối xuất khẩu quy định tại Quyết định nêu trên đến hết năm 2016. VFA cũng nhất trí với kiến nghị này.

Nhìn nhận về vấn đề này, công văn của Bộ Công Thương do ông Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng ký gửi lên Thủ tướng Chính phủ có nêu, trong những năm qua, tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam chịu nhiều ảnh hưởng từ sự tăng trưởng chậm của nền kinh tế thế giới như nhu cầu thị trường yếu, cạnh tranh gay gắt, ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết bất thường. Điều này đã ảnh hưởng lớn đến thành tích xuất khẩu gạo của thương nhân xuất khẩu gạo.

Mặt khác, trong lúc thị trường cạnh tranh gay gắt, nhiều doanh nghiệp đang nỗ lực tập trung khai mở phân khúc thị trường gạo cao cấp, gạo đặc sản, chất lượng cao nên số lượng xuất khẩu còn hạn chế.

Hiện nay, các doanh nghiệp đang tăng cường liên kết với nông dân để sản xuất và xuất khẩu gạo giá trị cao thay vì chỉ chú trọng vào số lượng như trước đây để thực  hiện chủ trương xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam.

Trước tình hình xuất khẩu gạo gặp nhiều khó khăn và để góp phần hỗ trợ, tạo cơ hội cho doanh nghiệp tiếp tục nâng cao hiệu quả xuất khẩu, xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng xem xét, cho phép tạm thời chưa áp dụng quy định về tiêu chí, điều kiện về thành tích xuất khẩu trong 2 năm liên tiếp đến hết năm 2016.