Trong báo cáo cập nhật thị trường hằng tháng công bố hôm nay (12/5), IEA nhận xét sau khi được gỡ bỏ các lệnh trừng phạt, Iran đang tăng sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ với tốc độ "nhanh hơn dự báo". Hiện quốc gia này đã nâng sản lượng lên bằng tháng 11/2011.

Tháng trước, Iran sản xuất 3,56 triệu thùng mỗi ngày, tăng 300.000 thùng so với tháng 3. Xuất khẩu cũng chạm 2 triệu thùng mỗi ngày, tăng mạnh so với 1,4 triệu thùng trước đó.

Dù vậy, IEA cho rằng thị trường dầu toàn cầu đang tiến tới điểm cân bằng trong nửa cuối năm, do giá thấp sẽ khiến các quốc gia ngoài OPEC giảm hoạt động. Sản xuất tại các nước này sẽ giảm thêm 800.000 thùng một ngày năm nay.

Dự trữ dầu toàn cầu sẽ chỉ tăng 200.000 thùng một ngày trong nửa cuối năm, từ 1,3 triệu thùng nửa đầu năm. IEA cũng tự tin rằng tiêu thụ xăng dầu toàn cầu sẽ tăng thêm 1,2 triệu thùng mỗi ngày năm nay.

Sản lượng tháng 4 của OPEC tăng 330.000 thùng một ngày, lên 32,76 triệu thùng do nguồn cung từ Iran, Iraq và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE). Chúng đã bù đắp lại sự thiếu hụt từ Kuwait và Nigeria. Trong khi đó, sản lượng của Saudi Arabia vẫn ổn định tại 10,2 triệu thùng một ngày.

Sau khi lãnh đạo Chính phủ có văn bản nêu rõ chưa xem xét phê duyệt dự án tuyến giao thông thủy xuyên Á trên sông Hồng vì chưa đủ căn cứ, cơ sở theo quy định của pháp luật, Diễn đàn Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) vừa tiếp tục có đề nghị loại bỏ hẳn dự án này.

VRN là một diễn đàn mở, hiện thu hút khoảng 300 thành viên là đại diện các tổ chức phi chính phủ, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cán bộ của các cơ quan Nhà nước và người dân ở các cộng đồng có quan tâm tới việc bảo vệ nguồn tài nguyên nước và phát triển bền vững ở Việt Nam. VRN được thành lập vào tháng 11/2005, hiện được điều phối bởi Trung tâm Nghiên cứu Phát triển xã hội (CSRD).  

Tại kiến nghị, VRN đưa ra phân tích về 5 lý do nên loại bỏ hẳn dự án Giao thông Xuyên Á. Thứ nhất, hiệu quả điện năng từ dự án giao thông thủy xuyên Á mang lại quá nhỏ (228MW, tương đương với 912 triệu KW một năm), đóng góp chưa đến 1% tổng điện năng quốc gia trong khi dự án có nguy cơ ảnh hưởng lớn khi làm thủy điện bậc thang.Bên cạnh đó, dự án này không nằm trong Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2020. Trong khi đó, các nguồn năng lượng sạch và tái tạo khác đang bị bỏ ngỏ chưa được đầu tư khai thác thì việc đầu tư làm thủy điện bậc thang loại nhỏ có hiệu quả kinh tế thấp trên sông Hồng không thực sự cần thiết.

Theo Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam, những hệ lụy có thể xảy ra khi triển khai dự án giao thông thủy xuyên Á là rất lớn. 

Thứ hai, VRN cho rằng nếu dự án được triển khai sẽ ảnh hưởng tới sinh kế của người dân. Bởi vì việc làm các đập thủy điện và nạo vét trên sông Hồng phục vụ giao thông thủy sẽ ảnh hưởng tới lưu lượng dòng chảy, gây ra sạt lở bờ sông, chặn lượng phù sa tại các hồ chứa và đặc biệt, gây ra các hệ lụy ảnh hưởng lớn tới hệ thống thủy lợi cấp và thoát nước phục vụ nông nghiệp trực tiếp cho 8 tỉnh thuộc Đồng bằng sông Hồng. Như vậy, cấp phép cho dự án sẽ đồng nghĩa với việc thiếu nước tưới cho các tỉnh này, ảnh hưởng tới nguồn sinh kế của hàng triệu người dân tại đây phụ thuộc vào dòng sông để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và nước sinh hoạt.

Thứ ba, dự án sẽ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học vùng sông Hồng. Thượng nguồn sông Hồng là sông Thao và sông Lô – Gâm là nơi có những bãi cá đẻ và duy trì nguồn gen cho thủy sinh. Nếu nạo vét làm âu thuyền cũng như đập thủy điện trên sông Hồng sẽ chặn đường di cư của cá và các loài thủy sinh khác vào mùa sinh sản. Ngoài ra, đáy sông Hồng hiện nay đã được cảnh báo tụt xuống 1m. Việc đáy sông tụt xuống càng sâu càng nguy hiểm, bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến đa dạng sinh học ở dưới nước mà còn cả trên cạn. Vậy dự án này chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng đến đáy sông, hệ lụy đến hệ sinh thái trên cạn và dưới nước, đa dạng sinh học vùng sông Hồng sẽ dần biến mất.

Thứ tư, đối tượng hưởng lợi chính của dự án không phải là các doanh nghiệp Việt Nam. Có thể thấy rằng việc phát triển dự án sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế, giao thương ở các địa phương trong nước tại vùng Đồng bằng sông Hồng và quốc gia láng giềng. Tuy nhiên, dự án giao thông xuyên Á sẽ giúp các doanh nghiệp Trung Quốc bán hàng hóa tới các nước trong tiểu vùng Me Kong, các quốc gia châu Phi thông qua Biển Đông, vịnh Thái Lan và Ấn Độ Dương, đồng thời, chở nguyên liệu thô từ châu Phi về Trung Quốc qua con đường này thay vì phục vụ các các doanh nghiệp Việt Nam làm dịch vụ vận chuyển hàng hóa (logistics).

Theo VRN, hiện Trung Quốc đang đầu tư xây dựng tuyến đường sắt nối tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) chạy qua một số tỉnh thuộc Lào và kết nối cảng Sivihanoukvilla tại Campuchia để phục vụ mục đích trên. Dự án giao thông thủy Xuyên Á được triển khai sẽ giúp doanh nghiệp Trung Quốc vận chuyển hàng hóa từ châu Phi về qua đường Biển Đông tới các tỉnh thuộc vùng miền núi phía Nam của Trung Quốc với thời gian ngắn và chi phí rẻ nhất so với tuyến đường sắt xuyên biên giới. Như vậy các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ là người được hưởng lợi nhiều nhất từ dự án này.

Lý do thứ năm theo VRN là hệ lụy và rủi ro trong việc giao quyền sở hữu dòng sông cho một công ty tư nhân quản lý là vô cùng lớn.

"Không thể áp dụng tư duy quản lý xây dựng - sở hữu - vận hành (BOO) hoặc xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT) của quản lý đường bộ vào đường sông, vì đường bộ chỉ phục vụ chức năng giao thông, trong khi sông ngòi còn nhiều chức năng quan trọng khác như đảm bảo an ninh tài nguyên nước, đa dạng sinh học, phòng chống thiên tai, thoát lũ, duy trì và cân bằng hệ sinh thái", VRN cho hay. 

Theo tổ chức này, hiện các nước trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam, chưa có tiền lệ giao quyền sở hữu dòng sông, vốn thuộc quyền sở hữu chung của toàn dân cho một doanh nghiệp tư nhân thai thác và quản lý. Nếu dự án này được giao cho doanh nghiệp tư nhân triển khai, quản lý và thai thác, rõ ràng mục tiêu quản lý của nhà nước về tài nguyên thiên nhiên vì mục tiêu phát triển dân sinh sẽ khó đảm bảo thực thi và bị phụ thuộc mục tiêu chạy theo lợi nhuận của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, theo Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam, nếu tính tới bài toán rủi ro trong kinh doanh thì khi doanh nghiệp thua lỗ, theo luật, họ có quyền bán tài sản này hoặc nhượng quyền sở hữu, quyền khai thác cho đối tác hay một liên doanh khác nào đó, kể cả người nước ngoài để quản lý và khai thác và có thể xảy ra các hệ lụy về kinh tế - xã hội - an ninh quốc phòng đáng tiếc.

Từ các lý do đó, VRN kiến nghị Chính phủ loại bỏ hẳn đề xuất dự án này, không yêu cầu làm bổ sung quy hoạch để tránh tốn kém không cần thiết cho ngân sách Nhà nước. 

Trước đó, Công ty TNHH Xuân Thiện có đưa ra đề xuất xây dựng tuyến đường thủy xuyên Á từ biên giới Trung Quốc, kéo dài 288km về phía hạ lưu. Để đảm báo hiệu quả, Xuân Thiện sẽ xây dựng 6 nhà máy thủy điện với sản lượng dự kiến đạt 912 triệu kW một năm và 7 cảng sông. Bộ Kế hoạch & Đầu tư sau đó đã có công văn đề xuất Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư. Tuy nhiên, gần đây, Thủ tướng vừa có ý kiến hiện chưa xem xét phê duyệt chủ trương đầu tư dự án này.