Ảnh minh họa.

Giá tăng, người nuôi trúng đậm

Vào những ngày cuối tháng 3, đi dọc theo những cánh đồng tôm bạt ngàn ở Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau, chúng tôi bắt gặp bầu không khí vui mừng của hàng ngàn hộ nuôi tôm. “Mấy năm qua giá tôm rẻ bèo, nhà nông chúng tôi sản xuất không có lãi. Nhưng năm nay thì khác, tôm nguyên liệu tăng giá cao nhất trong vòng 3 năm trở lại đây, nhà nào còn giữ được diện tích canh tác sẽ gỡ được vốn thua lỗ mấy năm qua, và có lời cao” – ông Nguyễn Văn Lượm ở huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau, phấn khởi.

Gia đình ông Lượm có hơn 2ha đất nuôi tôm quảng canh cải tiến. Ở vụ nuôi năm trước, nông dân này cũng đào ao nuôi tôm công nghiệp theo phong trào. Tuy nhiên thời tiết bất lợi khiến tôm nuôi chết hàng loạt, cộng với giá tôm xuống thấp khiến ông lỗ vốn gần cả trăm triệu đồng. “Sau Tết Nguyên đán, tôi cải tạo lại hai ao nuôi, vừa rồi thu hoạch đúng ngay dịp giá tôm tăng cao, sau khi trừ đi chi phí tôi còn lãi gần 200 triệu đồng, đó là chưa kể khoản thu từ 2ha đất nuôi quảng canh” – ông Lượm hồ hởi nói.

Cùng chung niềm vui, ông Nguyễn Văn Bá ở xã Tân Hưng Đông, huyện Cái Nước cho biết: Tôm sú loại 20 con/kg hiện tại có giá 290.000 đồng/kg; loại 30 con/kg có giá từ 220.000 – 240.000 đồng/kg; tôm thẻ loại 100 con/kg có giá 110.000 đồng/kg. “Bình quân tôm nguyên liệu tăng giá từ 20.000 – 30.000 đồng/kg so với cùng kỳ. Với giá tôm như hiện nay, nông dân thu lãi lớn khi thu hoạch” – ông Bá cho biết.

Ông Nguyễn Trúc Giang – Trưởng Phòng NNPTNT huyện Cái Nước chia sẻ niềm vui với bà con nông dân: “Bây giờ vào các vùng nuôi tôm, thấy người dân phấn khởi mình cũng vui cho họ. Tuy nhiên, thời tiết đang nắng hạn gay gắt, nên ngành nông nghiệp cũng khuyến cáo đối với những hộ không đủ điều kiện thả nuôi thì nên chậm lại, đợi đến mùa mưa”.

Cung không đủ cầu

Theo ông Giang, mặc dù giá tôm tăng mạnh trong 3 tháng đầu năm, song diện tích nuôi trên địa bàn lại giảm. Huyện có hơn 30.000ha nuôi tôm (tôm công nghiệp chiếm 2.200ha). Từ đầu năm đến nay nông dân mới xuống giống thả nuôi chỉ được 750ha. Độ mặn tăng cao (từ 35 - 38%o), nguồn nước phục vụ sản xuất cạn kiệt, con tôm không thể phát triển được, nên bà con nông dân còn e ngại không dám xuống giống thả nuôi.

Theo báo cáo của Sở NNPTNT tỉnh Cà Mau, tổng sản lượng tôm 3 tháng đầu năm 2016 ước đạt 14.600 tấn, (bằng 88,5% so với cùng kỳ). Trong khi đó diện tích thả nuôi thấp hơn so với các năm trước, như: Tôm quảng canh cải tiến trên 79.000ha (chỉ bằng khoảng 80%); tôm công nghiệp với tổng diện tích gần 10.000ha, nhưng hiện chỉ mới thả nuôi được 4.100ha…

Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Bạc Liêu - bà Phan Thị Thu Oanh thông tin: Diện tích nuôi tôm của tỉnh hơn 124.000ha (tôm công nghiệp chiếm 3.109ha). Cả diện tích nuôi thâm canh, bán thâm canh và nuôi công nghiệp đều không đạt kế hoạch (chỉ đạt trên dưới 16%)”.

Ông Ngô Thanh Lĩnh - Tổng Thư ký Hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Cà Mau (CASEP) cho biết: “Không chỉ riêng gì năm nay các doanh nghiệp mới lo chuyện thiếu tôm nguyên liệu để sản xuất. Ở các năm trước, một số doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản trong tỉnh phải nhập tôm nguyên liệu từ Ấn Độ vào khoảng tháng 7 trở đi”.

Ở gốc độ doanh nghiệp, ông Lê Triệu Vĩnh – Phó Giám đốc Công ty cổ phẩn Thủy sản Phú Cường nhận định: “Tình hình hạn hán gay gắt năm nay đang là nguyên nhân khiến nguồn tôm liệu thiếu hụt trầm trọng, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng. Sản lượng giảm khoảng 30% so với các năm trước. Hiện công ty không bị ảnh hưởng nhiều do thu gọn sản xuất, nhưng các công ty xuất khẩu lớn chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nhiều”.

Đồng quan điểm, ông Trần Văn Trung – Giám đốc Công ty TNHH Anh Khoa (Cà Mau) nói: Doanh nghiệp đang bị hụt nguồn tôm nguyên liệu khoảng 30% so với cùng kỳ. Theo ông Trung, ở các năm trước vào thời gian này nguồn tôm nguyên liệu trong tỉnh đáp ứng đủ cho việc sản xuất của doanh nghiệp, riêng 3 tháng đầu năm nay thì nguồn tôm nguyên liệu bị thiếu hụt, do nông dân ngại sản xuất.

Gần đây vừa có một scandal đặc biệt liên quan tới nền kinh tế của quốc gia bí ẩn bậc nhất thế giới là Triều Tiên: công ty đồ thể thao Rip Curl của Australia đã phải thừa nhận rằng có đến 4.000 chiếc áo jacket gắn nhãn “Made in China” của họ thực ra là được sản xuất tại Triều Tiên.

Theo giải thích của Rip Curl, đơn hàng của họ đã bị đối tác tại Trung Quốc bí mật chuyển giao qua một nhà máy ở Triều Tiên. Công ty đã hủy hợp đồng với đối tác này, cũng như hoàn lại tiền cho khách hàng và hứa sẽ chuyển hết lợi nhuận từ lô hàng kể trên cho các hoạt động từ thiện. Thông báo từ ban lãnh đạo Rip Curl cho biết họ “vô cùng xin lỗi vì những gì đã xảy ra”.

Tuy nhiên, theo doanh nhân người Thụy Sĩ Felix Abt thì Rip Curl không có gì cần phải xin lỗi. Là người đã sống và làm việc tại Bình Nhưỡng từ 2002 tới 2009 và hiện đang sống tại Việt Nam, Abt là một trong số ít những người phương Tây cổ động việc hợp tác kinh doanh với Triều Tiên. Được biết, quốc gia này vừa bị tạp chí The Economist xếp hạng môi trường đầu tư kém nhất thế giới hồi đầu năm nay.

Theo một luật sư giấu tên tại Washington DC chuyên về tư vấn đầu tư vào các thị trường cận biên, Triều Tiên là một nơi dành cho “những người thích mạo hiểm” và “linh hoạt về mặt đạo đức”. Còn theo cuốn sách “Chuyện một nhà tư bản ở Triều Tiên” (A Capitalist in North Korea) của mình, Felix Abt nhận xét rằng việc chi phí lao động ở Trung Quốc tăng cao đang khiến cho Triều Tiên trở thành “nơi lý tưởng cho việc outsourcing”.

Một nhà máy dệt tại khu công nghiệp Kaesong - Ảnh: The Telegraph

Với kinh nghiệm từng đại diện cho một số công ty ngoại quốc đầu tư vào Triều Tiên, Abt cho biết rằng các công nhân người Triều “làm việc hăng say hơn những người khác”, và các bộ luật về đầu tư nước ngoài của nước này đã thông thoáng hơn trong những năm gần đây. Việc thành lập các khu công nghiệp mới cũng đã giải quyết phần nào các vấn đề hay gặp trước đây như mất điện hay thiếu nhiên liệu.

Về việc xuất xứ sản phẩm, Abt cho biết rằng nếu như giữ được cho dưới 50% thành phẩm là có nguồn gốc từ Triều Tiên, thì việc gắn nhãn “Made in China” là chẳng có gì sai. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp muốn tiết kiệm chi phí có thể khoán hết các phần việc đòi hỏi nhiều công lao động nhất sang các nhà máy ở Triều Tiên, nơi có mức lương cao nhất là 75 USD / tháng, so với mức lương tối thiểu ở Trung Quốc là 270 USD.

Với các quan điểm khá khác người của mình về việc kinh doanh với Triều Tiên, Abt từng có lúc bị gọi là “nỗi xấu hổ lớn nhất của Thụy Sĩ”. Nhưng ông vẫn bảo lưu quan điểm rằng việc hợp tác kinh doanh với chính phủ Triều Tiên cũng mang lại lợi ích cho người dân nước này. Theo Abt cho biết, ông và các đồng nghiệp của mình đã mang lại cho các nhà quản lý ở Triều Tiên các kiến thức chuyên môn của phương Tây, và giới thiệu cho họ thế nào là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR): “Khi tôi quay trở lại thăm các xí nghiệp ấy, tôi thấy họ đã có những thay đổi tốt, như căngtin hay nhà tắm mới cho công nhân”.

Từ một góc nhìn khác, chuyên gia nghiên cứu Curtis Melvin tại Đại học Johns Hopkins cho rằng việc đầu tư vào Triều Tiên có thể mang lại thay đổi tích cực, nhưng ông không khuyến khích làm điều đó vào lúc này. Theo Melvin, đó vẫn là “khoảng chân không về mặt thông tin”, và “các hợp đồng thường xuyên bị vi phạm”. Còn theo Matthew Reichel, giám đốc dự án Pyongyang Project chuyên tổ chức giao lưu học thuật với Triều Tiên, thì đây là nơi có “vị trí địa lý rất tuyệt vời, và có nhiều người dân biết chữ và hăng say lao động”. Dù vậy, Reichel cũng cảnh báo rằng “nếu có ai đó vẽ ra một bức tranh toàn màu hồng về việc đầu tư vào Triều Tiên, thì họ không nói hết sự thật đâu”.

Một xưởng chế biến tỏi tại khu công nghiệp Kaesong - Ảnh: ITV.com

Năm 2012, một tập đoàn khai thác mỏ của Trung Quốc là Xiyang Group từng thừa nhận rằng 5 năm đầu tư của họ vào Triều Tiên là một sai lầm. Sau khi Xiyang đã bỏ ra 37 triệu USD vào một liên doanh với chính phủ Triều Tiên, hai bên đã có mâu thuẫn về một số điều khoản trong bản hợp đồng đã ký. Khi Xiyang từ chối thay đổi, cơ sở sản xuất của họ đã bị cắt hết điện nước, và sau đó 100 nhân viên của họ cũng bị trục xuất hết về Trung Quốc.

Năm 2015, một liên doanh sản xuất điện tử giữa quỹ đầu tư Phoenix Commercial Ventures của châu Âu với công ty Hana Electronics của Triều Tiên cũng đi đến thất bại. 2 tháng sau đó, hãng viễn thông Orascom của Ai Cập, vốn là công ty thành lập mạng di động đầu tiên tại Triều Tiên, cho biết họ đã mất quyền kiểm soát liên doanh với phía Triều Tiên, dù nắm tới 75% cổ phần. Mặc dù Orascom chưa cho biết họ có ý định tiếp tục duy trì kinh doanh ở Triều Tiên hay không, nhưng xem ra khả năng thoái vốn để thu hồi tài sản là rất khó xảy ra.

Mặc dù vậy, vẫn có những người tiếp tục khuyến khích đầu tư vào Triều Tiên như Felix Abt hay Paul Tija, một chuyên gia tư vấn người Hà Lan. Theo Tija, khả năng công nghệ của Triều Tiên là đủ sức để sản xuất các sản phẩm nhận dạng vân tay, giọng nói và khuôn mặt. Còn Abt thì cho rằng việc sản xuất răng giả ở Triều Tiên là có lợi nhuận khá tốt, với chi phí thấp hơn nhiều so với tại Philippines, nơi có tỷ lệ người dùng răng giả nhiều nhất châu Á.

Nhà đầu tư lão luyện Jim Rogers, người đã tham gia sáng lập quỹ Quantum Fund cùng George Soros, từng nói rằng ông sẵn sàng đổ hết gia tài của mình vào Triều Tiên nếu được phép. Rogers bắt đầu quan tâm tới quốc gia này sau một chuyến thăm hồi năm 2007, và tới năm 2011 thì chuyển sang tìm hiểu các cơ hội đầu tư, chỉ vài tháng sau khi Kim Jong-un trở thành lãnh đạo mới của Triều Tiên. Theo Rogers, Triều Tiên hiện nay rất giống Trung Quốc hồi năm 1981, nhưng có tiềm năng thay đổi còn nhanh hơn cả Trung Quốc.

Rogers than phiền rằng các lệnh cấm vận ngặt nghèo của nước Mỹ với Triều Tiên là “rất đáng buồn”, và cho rằng không phải ngẫu nhiên mà những nhà đầu tư của các nước khác thường đi trước người Mỹ tại các thị trường cận biên. Nếu Rip Curl là một công ty của Mỹ, có thể ban lãnh đạo công ty này đã phải đối mặt với mức phạt tối đa 1 triệu USD hay bản án lên tới 20 năm tù.

Ảnh minh họa.

Mặt khác cũng cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc ngăn cấm thương mại quốc tế là rất khó.

Cuối tháng 1/2016, tại Hà Nội đã diễn ra Hội nghị song phương Việt Nam -Trung Quốc về hợp tác thú y, tăng cường giám sát và kiểm soát dịch bệnh động vật qua biên giới.

Đáng chú ý, theo website của Cục Thú y “Hội thảo cũng nhằm mục đích xúc tiến về việc thương mại bước đầu một số loại động vật, sản phẩm động vật an toàn của hai nước dựa trên tình hình thực tế, đặc biệt là xuất khẩu thịt gà và gà con 1 ngày tuổi từ Trung Quốc vào Việt Nam cũng như xuất heo thịt và bò từ Việt Nam sang Trung Quốc”.

Lâu nay, nhập khẩu động vật và sản phẩm động vật từ Trung Quốc luôn tiềm ẩn rủi ro dịch bệnh, chính vì thế điều này đang làm dấy lên lo ngại thực phẩm bẩn có cơ hội tràn vào Việt Nam, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và ngành chăn nuôi trong nước. Phóng viên báo điện tử Infonet đã phỏng vấn Lãnh đạo Cục Thú y để làm rõ hơn về vấn đề này.

Gần đây trên phương tiện thông tin đại chúng có thông tin Cục Thú y đang làm việc với phía Trung Quốc để lên kế hoạch mở cửa cho gà nước này vào Việt Nam. Ở chiều ngược lại, Việt Nam sẽ được xuất khẩu heo, bò sang Trung Quốc, điều này có chính xác không thưa ông?

Trong thực tế, việc vận chuyển gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm qua biên giới hai nước đã và đang diễn ra, cụ thể là gà thịt, gà giống 01 ngày tuổi từ Trung Quốc sang Việt Nam và trâu, bò, lợn từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, các cơ quan chức năng của Việt Nam và Trung Quốc chưa ký kết thỏa thuận nào về xuất khẩu, nhập khẩu gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm giữa hai nước.

Do vậy, các hoạt động vận chuyển gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm qua biên giới hai nước đều là bất hợp pháp; gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm vận chuyển qua biên giới phần lớn đều không xác định được nguồn gốc, có nguy cơ mang mầm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như Cúm gia cầm, Lở mồm long móng, Tai xanh,.. do không có sự quản lý, giám sát của chuyên môn thú y.

Xuất phát từ các vấn đề nêu trên và được sự đồng ý của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, những năm gần đây, Cục Thú y Việt Nam và Cục Thú y Trung Quốc đã tổ chức họp song phương về kỹ thuật nhằm chia sẻ các thông tin về tình hình dịch bệnh, đặc biệt là bệnh Cúm gia cầm, Lở mồm long móng gia súc, Tai xanh ở lợn các kết quả về giám sát dịch bệnh động vật và một số kinh nghiệm trong phòng chống dịch bệnh động vật.

Hội nghị tổ chức tháng 01/2016 vừa qua với sự hỗ trợ của FAO là Hội nghị song phương lần thứ 4 về hợp tác thú y, tăng cường giám sát và kiểm soát dịch bệnh động vật qua biên giới.

Tại Hội nghị, hai bên cũng đề cập giải pháp lâu dài để kiểm soát, giảm thiểu các hoạt động buôn bán bất hợp pháp động vật và sản phẩm động vật qua biên giới hai nước.

Việc này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế trong bối cảnh thương mại hóa toàn cầu hiện nay; các nước phải xây dựng hàng rào kỹ thuật dựa trên định mức tiêu chuẩn chất lượng, hạn mức kỹ thuật cụ thể đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.

Về phía Việt Nam, đây chính là nhiệm vụ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (được Thủ tướng Chính phủ giao tại Đề án phòng ngừa, ngăn chặn vận chuyển và kinh doanh gia cầm, sản phẩm gia cầm nhập khẩu trái phép ban hành theo Quyết định số 2088/QĐ-TTg ngày 27/12/2012) phải xây dựng tiêu chuẩn chất lượng đối với gia cầm nhập khẩu; ban hành các quy định, quy trình và thủ tục nhập khẩu gia cầm không để lợi dụng cơ chế chính sách để vi phạm pháp luật.

Về phía Trung Quốc, nhiệm vụ của cơ quan thú y cũng là tìm giải pháp giảm thiểu nguy cơ vi rút Lở mồm long móng ở trâu bò, lợn, vi rút Tai xanh ở lợn và vi rút Cúm gia cầm ở vịt đẻ từ Việt Nam xâm nhập vào Trung Quốc.

Kế hoạch này đã thực hiện đến đâu rồi thưa ông?

Hiện nay mới chỉ dừng ở việc trao đổi sơ bộ về chủ trương tại cuộc họp song phương giữa hai nước và chưa có kế hoạch cụ thể nào; Cục Thú y đang dự thảo báo cáo Bộ về kết quả cuộc họp song phương nêu trên để xin ý kiến chỉ đạo tiếp theo.

Hiện tại, tất cả các hoạt động xuất nhập khẩu động vật, sản phẩm động vật đều phải theo quy định của quốc tế và quy trình đánh giá của nước nhập khẩu, cụ thể: Phải xác định vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh theo quy định của quốc tế hoặc có sự tham gia, đánh giá của Tổ chức FAO.

Sau đó cơ quan thú y hai nước mới tổ chức dự thảo các yêu cầu cụ thể về vệ sinh thú y, quy trình và thủ tục nhập khẩu động vật, sản phẩm động vật một cách chặt chẽ (tổ chức đánh giá các trang trại chăn nuôi, cơ sở giết mổ, cấp mã số cho từng cơ sở, nội dung kiểm dịch đối với từng loại hàng hóa có chứng nhận của cơ quan thú y có thẩm quyền của nước xuất khẩu,... và khi nhập khẩu vào Việt Nam sẽ được kiểm soát chặt chẽ theo từng lô hàng tại các cửa khẩu nhập theo đúng quy định) nhằm đảm bảo không có mầm bệnh xâm nhiễm vào Việt Nam và an toàn thực phẩm cho người.

Sau đó sẽ tổ chức kiểm tra, đánh giá tại nước xuất khẩu; kết quả đánh giá tại nước xuất khẩu sẽ được báo cáo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét, quyết định có cho phép nhập khẩu hay không.

Nhiều ý kiến lo ngại là cho phép nhập khẩu gà Trung Quốc vào ngành chăn nuôi trong nước sẽ gặp khó, thứ hai là lo ngại về an toàn thực phẩm. Cái được ở đây có chăng là chỉ ngành thú y tăng lệ phí?

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc ngăn cấm thương mai quốc tế là rất khó, các nước chỉ có thể áp dụng hàng rào kỹ thuật để hạn chế thương mại, bảo hộ cho sản xuất trong nước. Việc này cũng không ngoại lệ với thương mại động vật, sản phẩm động vật, các hàng rào kỹ thuật sẽ giúp hạn chế sản phẩm nhập khẩu, bảo đảm an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm.

Ý kiến về việc cho phép nhập khẩu gà từ Trung Quốc để tăng lệ phí cho ngành thú y là suy diễn không chính xác.

Vừa qua, Cục Thú y đã tham mưu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị Bộ Tài chính sửa đổi Thông tư quy định chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí, lệ phí trong công tác thú y (Thông tư số 04/2012/TT-BTC) theo hướng phù hợp, đáp ứng các yêu cầu thực tế hiện nay, nhưng không trái với các quy định của pháp luật và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đến ngày 07/8/2015 Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 113/2015/TT-BTC (có hiệu lực ngày 08/8/2015) về việc sửa đổi Thông tư 04 theo đó, bãi bỏ 14 mục lệ phí và 21 khoản thu phí thú y ở các khâu khác nhau. Quốc hội đã ban hành Luật phí, lệ phí và sẽ có hiệu lực trong năm tới và việc thu phí, lệ phí nói chung sẽ nộp vào ngân sách; nhiều loại phí và lệ phí sẽ phải chuyển sang cơ chế giá. Cơ chế giá này sẽ được thực hiện theo Luật giá, tạo điều kiện tốt hơn, thông thoáng hơn trong quá trình thực hiện.