Xuất khẩu cá tra vẫn gặp khó khăn

Theo Bộ NN-PTNT, sản xuất cá tra vẫn chưa thoát khỏi các khó khăn như: thời tiết bất lợi, giá cả đầu vào và đầu ra không ổn định, thị trường giảm…

Cụ thể, diện tích cá tra 7 tháng đầu năm của các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long ước đạt 4.237 ha, giảm 2% so với cùng kỳ. Sản lượng thu hoạch ước đạt 657.169 tấn, tăng 8% với cùng kỳ do sản lượng của một số tỉnh tăng khá lớn như Tiền Giang 20.946 tấn (+52%), Cần Thơ 84.585 tấn (+40%), Bến Tre 119.630 tấn (+10%), Đồng Tháp 219.801 tấn (+10%).

Đặc biệt, “sản xuất cá tra vẫn chưa thoát khỏi các khó khăn như: thời tiết bất lợi, giá cả đầu vào và đầu ra không ổn định, chất lượng con giống không đảm bảo, thị trường xuất khẩu giảm. Do nhiều ao đến kỳ thu hoạch, giá cá tra nguyên liệu thời điểm giữa tháng 7 dao động trong khoảng từ 17.500 – 19.500 đồng/kg, giảm từ 1.500 – 2000 đồng/kg so với cùng kỳ năm trước”- Bộ NN-PTNT đánh giá.

Theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu cá tra nửa đầu năm 2016 sang thị trường EU chưa có dấu hiệu khả quan hơn. Trong top 4 thị trường xuất khẩu lớn nhất trong khối EU, giá trị xuất khẩu sang thị trường Tây Ban Nha tăng 5,6%; sang Đức tăng 2,7% so với cùng kỳ năm trước. Hai thị trường còn lại là: Anh và Hà Lan giá trị xuất khẩu giảm sút. Đáng tiếc, giá trị xuất khẩu sang Tây Ban Nha và Hà Lan lớn nhất trong năm 2015 giảm liên tục và với tốc độ nhanh nên đã nhường vị trí dẫn đầu khối cho Anh.

Bước sang năm 2016, ngay từ đầu năm, giá trị xuất khẩu cá tra sang Anh giảm ngay từ quý I/2016, dao động từ 0,6 - 28,4% so với cùng kỳ năm trước. Nhưng kể từ quý II/2016, giá trị xuất khẩu tăng khá từ 8-13,7% so với cùng kỳ năm 2015. Theo VASEP, thị phần cho cá tra tại thị trường Anh còn rất lớn. Tuy nhiên, sản phẩm cá tra Việt Nam vẫn chưa cạnh tranh được với các sản phẩm cá thịt trắng tại thị trường này.

Giải thích rõ hơn về nguyên nhân, VASEP cho rằng, hiện nay sản phẩm cá thịt trắng của Trung Quốc và Nga vẫn đang chiếm lĩnh thị trường Anh. Đây là trở ngại lớn cho các doanh nghiệp Việt tại thị trường này. Với mức giá cạnh tranh hơn nhưng các DN thủy sản Việt Nam vẫn chưa có chiến lược nhằm chiếm lĩnh thị trường này, kể từ hình thức bắt mắt của sản phẩm. Anh là thị trường tiềm năng và còn rộng lớn nhưng các DN thủy sản Việt Nam cần nắm bắt tốt hơn thị hiếu tiêu dùng và cạnh tranh tốt hơn tại Anh.

Bên cạnh đó, đối với thị trường ASEAN, tính đến nửa đầu tháng 6/2016, ASEAN là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của cá tra Việt Nam (sau Mỹ, EU, Trung Quốc – HongKong). Đây là thị trường tiềm năng và nhiều kỳ vọng của các doanh nghiệp Việt Nam trong năm 2015. Nhưng vài tháng trở lại đây, giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường này giảm tại nhiều thị trường. Điều đó khác với dự đoán của nhiều nhà xuất khẩu trong năm nay.

Mặc dù, ASEAN là thị trường XK tiềm năng nhưng DN cá tra Việt Nam vẫn chưa có chiến lược phát triển và quảng bá đúng mức tại thị trường này. Do đó, ngay tại thị trường XK lớn nhất là Thái Lan thì cá tra Việt Nam vẫn phải chật vật cạnh tranh với các sản phẩm thịt cá Alaska Pollack đông lạnh, cá Cod phile đông lạnh, cá rô phi phile đông lạnh.(VOV)

Giá cá tra nguyên liệu chưa có dấu hiệu phục hồi

Giá cá tra nguyên liệu không ổn định khiến ngời sản xuất không thả nuôi nhiều,dẫn tới diện tích nuôi cá tra tại ĐBSCL đang có xu hướng giảm dần.

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản Việt Nam, hiện giá thu mua cá tra ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang tiếp tục giảm, trung bình xấp xỉ 19.000 đồng/kg, thấp hơn khoảng 2.271 đồng/kg so với cùng kỳ 2015 và giảm 150 đồng/kg so với tuần trước. Báo cáo của các địa phương cho thấy, giá cá tra vẫn chưa có dấu hiệu tăng trong vài tuần tới.

Ông Nguyễn Ngọc Hải, Chủ nhiệm Hợp tác xã Thới An (Quận Ô Môn, Tp.Cần Thơ) cho biết thêm, giá cá tra nguyên liệu ở vùng nuôi Cần Thơ hiện dao động từ 18.000 đồng đến 18.500 đồng/kg, giảm 4.000 đồng đến 5.000 đồng/kg so với thời điểm đầu năm 2016. Còn tại An Giang, một số hộ nuôi cho biết, giá cá tra hiện chỉ ở mức 17.500 đồng đến 18.000 đồng/kg.

Trong khi đó, “giá thành để sản xuất cá tra thường ở mức từ 19.000 đồng đến 20.000 đồng/kg, tùy vào mức độ quản lý rủi ro, dịch bệnh của hộ nuôi. Với mức giá thành này, người nuôi cá tra ở ĐBSCL hầu như đang trong tình trạng thua lỗ, chỉ sản xuất theo kiểu lấy công làm lời”, ông Hải cho biết.

Cũng vì giá cá tra nguyên liệu không ổn định, thường giảm dưới mức giá thành và thị trường tiêu thụ không ổn định nên người nuôi chủ yếu sản xuất cầm cự, không thả nuôi nhiều. Thậm chí, diện tích nuôi cá tra tại ĐBSCL đang có xu hướng giảm dần.

Tổng cục Thủy sản cho biết, tính đến ngày 22/7, diện tích thả nuôi cá tra ở khu vực ĐBSCL xấp xỉ 3.500 ha (bao gồm cả diện tích 2015 chuyển sang), bằng 98,9% so với cùng kỳ 2015. Nếu so với số liệu cuối năm 2014 thì diện tích cá tra ở ĐBSCL này đã bị thu hẹp gần 2.000 ha.

Về tình hình tiêu thụ cá tra, một số doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu mặt hàng này cho biết, nhu cầu nhập khẩu cá tra hiện vẫn chưa có dấu hiệu phục hồi ở 3 thị trường lớn là Mỹ, Liên minh châu Âu và Trung Quốc. Nguyên nhân chủ yếu là do chính sách tiền tệ và nhu cầu giảm từ các thị trường này.

Riêng về thị trường Mỹ, thuế chống bán phá giá cao và các hàng rào kỹ thuật đang là rào cản khiến doanh nghiệp khó đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường này. Điều này ảnh hưởng đến hoạt động chế biến, kinh doanh và xuất khẩu của doanh nghiệp.

Nhu cầu không cao khiến nhà máy không thể tăng công suất chế biến. Đây cũng là một lý do ảnh hưởng đến giá cá tra nguyên liệu giảm.

Theo dự báo của các doanh nghiệp, thị trường xuất khẩu cá tra chỉ có thể phục hồi từ tháng 10 trở đi, khi các nhà nhập khẩu chuẩn bị nguồn hàng để dự trữ cho mùa đông và phục vụ dịp lễ Noel và Tết Dương lịch. Còn hiện tại, các doanh nghiệp và người nuôi vẫn chỉ sản xuất và kinh doanh cầm chừng.

Để quảng bá hình ảnh cá tra rộng rãi đến các đối tác quốc tế cũng như nâng cao sức cạnh tranh của mặt hàng cá tra, mới đây, được sự hỗ trợ của Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương), Hiệp hội Cá tra Việt Nam đã xây dựng hai website về thông tin thương mại thủy sản Việt Nam (www.mekongfishmarket.com) và Bản đồ vùng nuôi cá tra ĐBSCL (www.pangasiusmap.com).

Việc ra mắt 2 website này là cơ hội mới để khởi đầu cho ngành cá tra nói riêng, ngành thủy sản Việt Nam nói chung mở thêm kênh thông tin cho hoạt động thương mại, truy xuất nguồn gốc cho thủy sản đáp ứng yêu cầu về an toàn, minh bạch sản phẩm thực phẩm, từng bước đáp ứng rào cản kỹ thuật trong xu thế hội nhập đang đặt ra ngày càng cao của thị trường.(Bnews)

Cơ hội gia tăng xuất khẩu thuỷ sản khi tham gia TPP

Thuỷ sản được xem là một trong những mặt hàng có thế mạnh trong hoạt động xuất khẩu của nước ta. Điểm đáng chú ý, tuy còn gặp nhiều khó khăn, nhưng xuất khẩu thuỷ sản vẫn đạt nhiều kết quả tích cực, trong đó có nhiều nước tham gia Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP)

Mặc dù tình hình thời tiết trong năm nay có những diễn biến bất thường như hạn hán và xâm nhập mặn, đã làm chậm tiến độ thả nuôi thủy sản của người dân. Tuy sản lượng nuôi trồng thủy sản 6 tháng đầu năm 2016 chỉ tăng nhẹ so với cùng kì năm 2015, nhưng xuất khẩu thuỷ sản vẫn có bước tăng trưởng. Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong 6 tháng đầu năm 2016, giá trị xuất khẩu thuỷ sản ước đạt 3,07 tỷ USD, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2015. Trong 4 thị trường nhập khẩu thuỷ sản lớn nhất của Việt Nam là Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc (chiếm 52,81% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản), thì Hoa Kỳ và Nhật Bản là 2 thị trường đã tham gia TPP; trong đó Hoa Kỳ là thị trường có giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tăng mạnh nhất, với 10,9%. Điều này phần nào cho thấy, khi tham gia TPP, sẽ mang lại nhiều cơ hội cho xuất khẩu thuỷ sản của nước ta.

Khi tham gia TPP, sẽ mang lại cơ hội cho xuất khẩu hàng hoá nói chung và thuỷ hải sản nói riêng. Nhờ thuế suất 0%, sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thuỷ sản trong nước. Chẳng hạn, với thị trường Hoa Kỳ, thuế nhập khẩu hàng thuỷ sản đối với Việt Nam là 0,3% cho thuỷ sản tươi sống và 4,7% cho thuỷ sản đã qua chế biến, trong khi đó các nước khác như Peru, Canada, Malaysia, Singapore đã đưa về xấp xỉ 0% hoặc đã bãi bỏ thuế. Hoặc tại thị trường Nhật Bản, mặc dù Việt Nam đã ký kết hiệp định thương mại tự do, nhưng mặt hàng thuỷ sản khi xuất khẩu vào thị trường này vẫn chịu mức 3,5% đối với thuỷ sản tươi sống và 7,3% đối với thuỷ sản chế biến. Khi tham gia TPP, nhờ giảm thuế, sẽ tạo điều kiện rất thuận lợi khi cạnh tranh về giá.

Mặt khác, theo Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Việt Nam có 461/612 nhà máy chế biến thuỷ sản đủ điều kiện xuất khẩu vào thị trường châu Âu. Do vậy, khi thực hiện TPP, nhờ giảm thuế, các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản trong nước có điều kiện nâng cao công suất chế biến nhờ tín hiệu tốt hơn từ nhập khẩu nguyên liệu thuỷ sản trong nội khối TPP. Sau đó, chế biến và tái xuất sang thị trường các nước thành viên TPP và thị trường các nước không phải là thành viên của TPP, đặc biệt là thị trường EU.

Khi tham gia TPP, ngành thuỷ sản Việt Nam có thêm cơ hội tái cấu trúc lại nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững. Thông qua quá trình tái cấu trúc, sẽ loại bỏ được những doanh nghiệp có năng lực và khả năng cạnh tranh thấp. Đồng thời, khi tham gia TPP, các doanh nghiệp nước ta còn có thể tận dụng cơ hội trực tiếp tham gia các gói thầu cung cấp nguyên liệu cho các “bếp ăn” có sử dụng ngân sách của các nước thành viên TPP - đây là những quy định có trong chương về mua sắm công của Hiệp định TPP. Điều này có thể coi là điều kiện thuận lợi để tăng cơ hội hợp tác, cải tiến chuối sản xuất các mặt hàng thuỷ sản.

Tuy TPP mang lại nhiều cơ hội, nhưng cũng có không ít thách thức cho xuất khẩu thuỷ sản. Các rào cản kỹ thuật thương mại sẽ gia tăng để các nước bảo hộ sản xuất thuỷ sản của nước họ. Mặt khác, do yêu cầu về xuất xứ hàng hoá, nên những doanh nghiệp nào nhập khẩu nguyên liệu ở dạng tạm nhập tái xuất sẽ bị hạn chế rất nhiều, vì phải chứng minh nguồn gốc xuất xứ, và sẽ không được hưởng ưu đãi thuế nếu nguồn gốc của các nguyên liệu không được sản xuất từ các thành viên TPP. Đây là một điểm yếu của không ít doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Vấn đề môi trường và trách nhiệm cũng là một thách thức. Đây là một trong những yêu cầu khi Việt Nam tham gia xuất khẩu vào nội khối. Các vấn đề như an toàn lao động, tiền lương, vệ sinh lao động, cấm sử dụng lao động trẻ em,… là những quy định trong chương lao động và cũng là một trong những lý do để các nước nhập khẩu từ chối toàn bộ lô hàng khi có những vi phạm xảy ra.

Để tận dụng tốt cơ hội, hạn chế rủi ro, thách thức, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cần đẩy mạnh áp dụng các tiến bộ kỹ thuật vào quá trình sản xuất, nhất là sản xuất con giống chất lượng cao, thức ăn nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và giảm giá thành sản phẩm. Quan tâm hơn nữa đến công tác xây dựng thương hiệu sản phẩm nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh và khả năng mở rộng thị trường. Gia tăng tính liên kết theo chuỗi giá trị, từ người sản xuất đến người tiêu dùng cuối cùng. Trong đó, doanh nghiệp chế biến là tác nhân quan trọng trong việc tác động đến từng tác nhân tham gia vào chuỗi giá trị sản phẩm thông qua các cam kết về giá bán và giá thu mua nguyên liệu theo tín hiệu thị trường. Cần có tuy duy mới về phát triển ngành thuỷ sản; tập trung tích tụ ruộng đất để người nông dân có thể mở rộng sản xuất theo hướng sản xuất thuỷ sản hàng hoá lớn.

Xây dựng kênh phản ứng nhanh với các nước thành viên TPP để giải quyết nhanh nhất các vướng mắc, khiếu nại về hoạt động xuất nhập khẩu thuỷ sản nếu có. Tăng cường hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm minh các vi phạm liên quan đến các quy định về trách nhiệm xã hội, môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc xuất xứ. Bảo đảm tuân thủ đúng các cam kết mà nước ta đã đàm phán khi tham gia TPP nhằm tránh rủi ro không đáng có. Việt Nam cần xây dựng các rào cản kỹ thuật phù hợp nhằm hạn chế sự xâm nhập ồ ạt các sản phẩm thuỷ sản từ các nước thành viên TPP, góp phần bảo vệ ngành thuỷ sản trước sức ép của hội nhập kinh tế…(dangcongsan)

Tìm giải pháp nâng cao giá trị cá tra xuất khẩu

Dù doanh nghiệp (DN) và người nuôi cá tra đã quan tâm hơn đến vấn đề liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu nhưng nhìn chung, kết quả của những thay đổi này chỉ mới làm cải tiến được về mặt chất lượng, chưa cải thiện được về giá cả đầu ra của sản phẩm. Để “kho báu” cá tra thực sự được phát huy, cần khắc phục những lỗ hổng tồn tại lâu nay.

Người nuôi còn thiệt thòi

Nhìn lại chặng đường 10 năm gần đây, thị trường cá tra đã có nhiều thay đổi, đặc biệt trong chuỗi giá trị. Theo PGS.TS. Nguyễn Phú Son, Trung tâm Chuyển giao công nghệ - Đại học Cần Thơ, nếu giai đoạn 2005-2007, có đến gần 20% lượng cá tra nguyên liệu của người nuôi được bán cho thương lái thì đến giai đoạn 2010-2012, con số này chỉ còn chưa tới 4%.

Nguyên nhân các DN chuyển từ thu mua qua thương lái sang thu mua trực tiếp nhằm đảm bảo tiêu chuẩn nước nhập khẩu, đặc biệt là để kiểm soát dư lượng kháng sinh của nguồn cá tra nguyên liệu được cung cấp từ các hộ nuôi. Để chủ động nguồn nguyên liệu, nhiều DN xuất khẩu cá tra còn tự tạo vùng nuôi. Đến nay, các DN có thể đảm đương được 70-80% nguồn nguyên liệu, còn lại do một số nhân viên của DN tự bỏ vốn nuôi hoặc liên kết với hộ nuôi.

Những năm gần đây, một số DN bắt đầu tham gia cung cấp sản phẩm đầu vào (thức ăn, thuốc thủy sản) thông qua các hợp đồng liên kết với các hộ nuôi hoặc hợp tác xã (HTX). Sự thay đổi này nhằm mục đích quản lý và kiểm soát được nguồn nguyên liệu cá tra đầu vào cho khâu chế biến, cả về số lượng và chất lượng.

Thông qua chức năng này, các DN cũng có thể tạo thêm lợi nhuận từ việc cung cấp các sản phẩm đầu vào cho người nuôi. Ngược lại, người nuôi cũng có thêm nguồn tín dụng khác phục vụ cho hoạt động sản xuất. Điển hình cho cách làm này là chuỗi liên kết của Công ty TNHH TM-DV Thuận An, được hỗ trợ của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, diện tích này chưa nhiều.

Những thay đổi trong chuỗi giá trị cá tra khiến một số hộ nuôi riêng lẻ rời khỏi ngành, một số liên kết với DN hoặc nuôi phục vụ thị trường nội địa. Người nuôi cũng ý thức hơn về chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, do giá cá nguyên liệu liên tục sụt giảm, tình trạng DN nợ nần, không thanh toán tiền cá cho hộ nuôi khiến nhiều hộ gặp khó khăn, diện tích nuôi sụt giảm.

Giải quyết những lỗ hổng

Cùng nghiên cứu với PGS.TS. Nguyễn Phú Son, Ths. Lê Thị Thanh Hiếu, Khoa Kinh tế - Trường cao đẳng Cần Thơ, cho rằng, lỗ hổng đầu tiên phải kể đến là ở khâu thương mại trong chuỗi giá trị. “Cá tra Việt Nam một mình, một chợ nhưng vẫn bị ép giá là do chúng ta chưa xây dựng được thương hiệu chung cho sản phẩm cá tra trên thương trường quốc tế dù đã được nhắc đến từ lâu. Mỗi khi điều này chưa được khai thông thì việc tạo mối liên kết ngang giữa các DN chế biến xuất khẩu chưa được thực thi, giá xuất khẩu luôn ở trong trạng thái “hên, xui”. Do thiếu vắng vai trò “người nhạc trưởng” nên dù có Hiệp hội Thủy sản Việt Nam (VASEP), Hiệp hội Cá tra nhưng vẫn chưa có được tiếng nói chung” – Ths. Hiếu phân tích.

Lỗ hổng thứ hai, theo TS. Son và Ths. Hiếu, là do các DN chế biến xuất khẩu chưa đi theo chiến lược tối đa hóa lợi nhuận trong dài hạn, theo triết lý kinh tế “lợi nhuận trên số đông”. Điều này đã dẫn đến tình trạng vô tình tự tạo ra một thị trường cạnh tranh không hoàn hảo trên thương trường quốc tế - nhiều người bán, ít người mua, dẫn đến tình trạng bị ép giá.

Lỗ hổng tiếp theo xảy ra trong khâu nuôi. Do diện tích nuôi của các hộ nuôi riêng lẻ còn nhỏ lẻ, dẫn đến giá thành sản xuất cao. Một lỗ hổng khác là khâu cung con giống đầu vào. Hầu như người nuôi sử dụng con giống nuôi mà không hiểu rõ được nguồn gốc nên tỷ lệ sống thấp, giá thành sản xuất cao. “Tóm lại, tất cả các khâu trong chuỗi giá trị đều xảy ra những lỗ hổng làm giảm lợi nhuận của toàn chuỗi, ảnh hưởng lâu dài đến ngành sản xuất cá tra” – TS. Son nhấn mạnh.

Để nâng chuỗi giá trị cá tra, 2 nhà nghiên cứu trên cho rằng, Trung ương cần hỗ trợ thành lập một tổ chức chuyên nghiệp trong việc dự báo và xây dựng chiến lược, kế hoạch sản xuất - kinh doanh cá tra cho toàn vùng ĐBSCL theo nhu cầu thị trường, nghiên cứu chiến lược xây dựng thương hiệu chung cho sản phẩm cá tra của quốc gia. Trên cơ sở đó, các tỉnh có nuôi và chế biến xuất khẩu cá tra trong vùng ngồi lại với nhau, lập chiến lược kinh doanh dài hạn.

“Nhà nước và các DN chế biến xuất khẩu cá tra dựa trên cơ sở hợp tác công-tư nên nghiên cứu đầu tư phát triển sản phẩm giá trị gia tăng từ sản phẩm cá tra để cung cấp cho thị trường nội địa và xuất khẩu. Nên xây dựng các HTX theo đúng ý nghĩa kinh tế (tự nguyện, có động lực và nhận thức kinh doanh theo hướng tối đa hóa lợi nhuận trong dài hạn) hơn là chạy theo số lượng HTX có được. Đồng thời, cần tập huấn, nâng cao năng lực thị trường cho các hộ nuôi và các tổ chức kinh tế hợp tác, bên cạnh với việc nâng cao năng lực sản xuất. Đối với vùng sản xuất cá tra lớn như An Giang, cần tăng cường đầu tư khâu sản xuất con giống sạch bệnh để cung cấp cho các hộ nuôi, DN trong tỉnh. Sau đó là cung cấp cho các tỉnh lân cận” - Ths. Hiếu đề xuất.(Chebien)