Hình ảnh đường băng được san nền trái phép trên đá Subi, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Ảnh: DigitalGlobe

Ảnh vệ tinh do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) công bố hôm 8/9 và ảnh chụp hôm 3/9 trên The Diplomat cho thấy, Trung Quốc đang tiến hành san nền, ủi và đổ sỏi lên trên một khu vực có quy mô bằng đường băng quân sự trên đá Subi. Khu vực đang được san phẳng có chiều rộng khoảng hơn 60m, dài 2,2km nhưng có thể sẽ còn tiếp tục được mở rộng và rải nhựa, các chuyên gia về Trung Quốc nghiên cứu các bức ảnh đánh giá.

Tại đá Vành Khăn, Trung Quốc cũng hoàn tất và bắt đầu đắp đất thành tường chắn trong một không gian hình chữ nhật dài khoảng 3 km, giống công trình tại đá Subi và đảo Phú Lâm - nơi Trung Quốc đã hoàn tất một đường băng trái phép.

"Dù chính phủ Trung Quốc tuyên bố rằng họ về cơ đã bản hoàn tất công việc thì rõ ràng không phải vậy", Michael J. Green, chuyên gia cấp cao của CSIS, và từng làm việc tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời tổng thống George W. Bush nói.

"Đây là thách thức với Nhà Trắng", ông Green nói. "Họ sẽ nói về chuyện này như thế nào? Liệu họ có nói 'đừng quân sự hóa những đảo nhân tạo này' dù biết thừa rằng Trung Quốc vẫn cứ làm vậy? Họ có nói 'đừng tiếp tục xây dựng nữa', khi mà rõ ràng rằng việc đó sẽ còn tiếp diễn? Nhà Trắng thật sự đang bị đặt vào thế tiến thoái lưỡng nan.

Ông Green nói rằng giới chức Trung Quốc từng tiết lộ với riêng ông rằng họ định quân sự hóa các đá này bằng cách đưa máy bay, vũ khí phòng không và tàu hải quân tới. Green cho rằng việc này sẽ giúp không quân Trung Quốc có "quyền kiểm soát vùng trời trên Biển Đông, không chỉ từ một mà từ ba đường băng".

Hành động này sẽ "không khiến Mỹ phải dừng chính sách khẳng định quyền tự do đi lại, nhưng sẽ gây phức tạp thêm rất nhiều cho nỗ lực ấy", Green nhận định.

"Trung Quốc hồi tháng 8 nói rằng họ đã dừng bồi đắp cải tạo. Nhưng cùng thời điểm đó, họ lại thể hiện ý định tiếp tục xây dựng cơ sở hạ tầng, gồm cả cho mục đích quân sự", phát ngôn viên Lầu Năm Góc Bill Urban nói. "Chúng tôi không rõ họ đã dừng thật sự hay chưa, chúng tôi sẽ theo dõi tình hình chặt chẽ".

Tuy vậy, "cách duy nhất để hạ nhiệt căng thẳng là ngừng những hành động đơn phương, gây bất ổn", ông Urban nói. "Những ý định Trung Quốc nêu ra về chương trình của mình và hoạt động xây dựng đang tiếp diễn sẽ không làm giảm căng thẳng hay đem tới một giải pháp ngoại giao hiệu quả".

Chỉ trích gia tăng

Thông tin về hoạt động xây dựng mới được đưa ra vào thời điểm ngày càng có nhiều chỉ trích nhắm vào chuyến thăm Mỹ của ông Tập. Một vài ứng viên tranh cử tổng thống của đảng Cộng hòa cho rằng bữa yến tiệc chiêu đãi ông Tập nên bị hủy, bởi những bất đồng giữa hai bên về một loạt vấn đề như Biển Đông, an ninh mạng, quy định mới hạn chế hoạt động của tổ chức phi chính phủ tại Trung Quốc, đánh cắp tài sản sở hữu trí tuệ và vấn đề nhân quyền.

Ủy ban Quân vụ Thượng viện ngày 17/9 dự kiến tổ chức buổi điều trần có sự tham dự của trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng David Shear, phụ trách vấn đề an ninh châu Á và Thái Bình Dương, cùng đô đốc Harry B. Harris Jr., tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương.

"Nếu Trung Quốc đang xây dựng thêm hai đường băng tại đá Subi và Vành Khăn, việc đó nói lên hai điều", Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện John McCain nói trong một thông cáo. "Thứ nhất, hoạt động bồi đắp, cải tạo vẫn tiếp diễn dù Trung Quốc tuyên bố điều ngược lại. Hai là, Bắc Kinh rõ ràng định quân sự hóa quần đảo Trường Sa với sức mạnh không quân, bằng cách dùng ba đảo nhân tạo".

"Cùng với radar và tên lửa đất đối không, việc xây dựng sẽ giúp Trung Quốc có khả năng áp đặt Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ), và khiến các vùng biển trên Biển Đông gặp rủi ro một khi họ quyết định làm vậy", ông McCain nói.

Hoạt động xây dựng cũng trùng với thời điểm 5 tàu hải quân Trung Quốc xuất hiện gần bờ biển bang Alaska tại biển Bering, vào đúng tuần lễ Tổng thống Obama có mặt tại đây. Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói rằng các tàu này đi qua biển Bering sau cuộc tập trận chung với Nga tại Địa Trung Hải. Các quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ xác nhận các tàu đã vào vùng 12 hải lý từ bờ biển Mỹ nhưng không làm gì gây đe dọa.

Đến nay Lầu Năm Góc vẫn đi đầu trong việc chỉ trích hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông và Hoa Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter hồi đầu năm chỉ trích mạnh mẽ các hoạt động của Trung Quốc, với nhấn mạnh một lượng lớn các tuyến hàng hải thương mại đang đi qua Biển Đông. Việc xây dựng trên các bãi đá cũng gây nguy hiểm cho hệ sinh thái biển trong khu vực, các nhóm môi trường khẳng định.

Lầu Năm Góc cũng nhiều lần kêu gọi Mỹ thúc đẩy tự do đi lại trên biển, và trên không tại các khu vực Trung Quốc xây đảo nhân tạo, bằng cách đưa tàu hoặc máy bay vào trong khu vực 12 hải lý quanh các công trình này.

"Chúng ta không thể tiếp tục cấm hải quân hoạt động bên trong khu vực 12 hải lý tính từ các đảo nhân tạo", thượng nghị sĩ McCain nói. "Việc này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, vô hình trung công nhận các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng".

Tuy nhiên, Nhà Trắng vẫn bất đồng ý kiến với Lầu Năm Góc. Chính quyền Obama vẫn phản đối thực hiện biện pháp đó vào thời điểm này.

"Chính quyền sẽ làm gì khi ông Tập Cận Bình tới Washington?", chuyên gia Green của CSIS đặt câu hỏi. "Tôi nghĩ rằng khó có khả năng Trung Quốc sẽ lùi bước và dừng xây dựng".

(Theo Vnexpress)