Lào: Triệu voi gục ngã vì nợ của Trung Quốc

Dự án đường sắt cao tốc liên doanh giữa Lào và Trung Quốc dự kiến sẽ thúc đẩy kinh tế Lào nhưng cũng đem lại cho nước này nhiều rủi ro.

Xe chở gỗ từ Lào về Trung Quốc. Ảnh: The Independent.

Một thành phố mới đang nhanh chóng nổi lên trên biên giới Trung Quốc - Lào, như là một minh chứng của Sáng kiến ​​Nhất đới, nhất lộ của Trung Quốc (BRI) rằng nếu được thực hiện trọn vẹn sẽ là cửa ngõ mới của Bắc Kinh đến Đông Nam Á.

Từng được biết đến với buôn lậu xe hơi và sòng bạc phục vụ cho người đánh bạc Trung Quốc, thị trấn Boten (Luong Namtha) đang chuẩn bị cho sự xuất hiện của tuyến đường sắt cao tốc Lào -Trung Quốc do Bắc Kinh hậu thuẫn.

Lào từ lâu đã từng là vùng đệm địa lý giữa Trung Quốc và phần còn lại của lục địa Đông Nam Á, một khu vực mà Bắc Kinh hiện đang nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng chính trị và kinh tế của nó.

Nếu tất cả các kế hoạch cơ sở hạ tầng lớn đã được xây dựng thực tế, tuyến đường sắt 6 tỷ USD sẽ hợp nhất với mạng lưới đường sắt hiện có của Thái Lan, do đó, sẽ kết nối thông qua Malaysia xuống Singapore.

Sau khi hoàn thành, tuyến đường sắt sẽ kết nối thị trấn Ngọc Khê ở tỉnh Vân Nam phía nam của Trung Quốc với Boten và lên tới Vientiane, thủ đô của Lào. Nó được thiết kế để tạo thuận lợi cho thương mại, đi lại của con người và hội nhập kinh tế. Dự án này dự kiến sẽ ​​hoàn thành vào năm 2021.

Nhưng liệu Lào, một trong những nước nghèo nhất trong khu vực về các biện pháp khác nhau, có thể thực hiện một công việc lớn và tốn kém như vậy mà không làm mất chủ quyền đối với Trung Quốc?

Khoảng 60% tổng chi phí của dự án sẽ do các nhà đầu tư tư nhân bỏ ra, trong khi Lào và Trung Quốc sẽ đóng góp 40% còn lại. Trong đó, chính phủ Trung Quốc sẽ đóng góp 70% và Lào góp 30%, ước tính khoảng 840 triệu USD.

Đây một khoản tiền rất lớn đối với một nước như Lào, vốn hiện có tỷ lệ GDP bình quân đầu người thấp nhất ở châu Á. Trung Quốc đã đề xuất cung cấp các khoản vay lãi suất thấp trị giá 500 triệu USD trong trường hợp chính phủ Lào không thể thanh toán các khoản nợ của mình. Nhưng một số nhà phân tích cũng đã chỉ ra một số rủi ro với Lào.

Những dự án thiếu bền vững

Vào ngày 3.5, ông Takehiko Nakao, Chủ tịch Ngân hàng Phát triển Châu Á, cảnh báo các nước trong khu vực về những khoản vay không bền vững để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng.

Ông Nakao đã không lấy Lào ra làm ví dụ cụ thể, nhưng ông đã đề cập đến BRI của Trung Quốc, nói rằng mặc dù ADB sẽ hợp tác với Trung Quốc khi thích hợp, họ sẽ phải thận trọng khi vay tiền để xây dựng cơ sở hạ tầng.

Lào quả thực đang phải đối mặt với nhiều rủi ro. Báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế được phát hành trong năm 2017 cho biết, rủi ro từ “nợ nước ngoài” của Lào đã tăng từ mức “trung bình đến cao”. Vào tháng 12.2017, quốc gia này nợ nước ngoài 13,6 tỷ USD, tăng từ 12,9 tỷ USD vào cuối năm 2016.

Các nhà kinh tế của Ngân hàng Thế giới đã tính toán rằng nợ Trung Quốc chiếm khoảng 44% nợ công của Lào trong năm 2015. Tỷ lệ này có thể tăng cao hơn nhiều với việc xây dựng nhà ga. Khi Lào chậm trễ trong các khoản thanh toán nợ đến Trung Quốc trong quá khứ, nước này đã cho phép Trung Quốc được quyền sử dụng đất dài hạn và tiếp cận với các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Ngoài ra, tuyến đường sắt này có thể gây ra những tác động kinh tế bất lợi với Lào. Thương nhân Trung Quốc và người di cư cũng sẽ đổ xô đến Lào theo tuyến đường sắt ở Lào. Dân số của Boten chủ yếu là người Trung Quốc và ở Oudomxay, một thị trấn xa hơn về phía nam,  có khoảng 25.000 doanh nhân Trung Quốc đến định cư.

Nhiều người trong số họ đến cùng với các dự án xây dựng đường trước đó, hoặc chỉ là những người buôn bán tìm kiếm các thị trường mới.

Theo Will Doig, viết cho trang web Mekong Eye News Digest: “Tất cả mọi thứ liên quan đến đường sắt, từ nhà máy xi măng đến áo liền quần của công nhân, đều có màu xanh và trắng [người Trung Quốc] và được trang trí bằng các ký tự tiếng Quan Thoại.”

Trong nhiều năm qua, Lào đã cố gắng để phát triển nền kinh tế của mình bằng cách thúc đẩy thương mại, sản xuất quy mô nhỏ, du lịch và bán điện, chủ yếu đến các nước láng giềng Thái Lan.

Hình ảnh về tàu cao tốc Trung Quốc sẽ được lắp đặt tại Lào

Tuyền đường kết nối mới với Trung Quốc dự kiến ​​sẽ thúc đẩy thương mại và đầu tư xuyên biên giới, nhưng sẽ không thể tránh được sự xuất hiện của các thị trường chợ đen và buôn bán bất hợp pháp thường tận dụng dòng người di cư từ Trung Quốc.

Boten là một ví dụ điển hình. Nơi này đã được mở cửa cho thương mại vào năm 1993 và sớm trở thành một thiên đường cờ bạc cho hầu hết du khách Trung Quốc. Một công ty đăng ký hoạt động tại Hồng Kông đã ký hợp đồng thuê 30 năm với chính phủ Lào để phát triển khu vực thành một "thành phố vàng" với sòng bạc, cửa hàng miễn thuế và các địa điểm vui chơi giải trí.

Nhưng khi người ta biết rằng chủ sở hữu sòng bạc đã giam cầm những người không thể trả hết nợ cờ bạc chính quyền đã buộc sòng bạc phải đóng cửa, thắt chặt thủ tục hải quan và cắt nguồn cung cấp điện cho Boten.

Người dân Lào bước ngang qua sòng bài ở Boten

Trong năm 2011, Boten là một thị trấn ma sau khoảng thời gian huy hoàng như đã kể ở trên. Bây giờ nó đang thấy một cơ hội sự hồi sinh với những kỳ vọng được sinh ra từ tuyến đường sắt mới, nhưng vẫn chưa rõ nó có là một tuyến đường bền vững không?

Bị nợ nuốt chửng

Một nguồn tin cho biết nội bộ chính phủ Lào đã xảy ra mâu thuẫn sau nhiều năm không hài lòng với các doanh nhân Trung Quốc giống như những kẻ cướp, những người đã sử dụng các dự án giả mạo ở Lào để tẩu tán những lợi ích bất hợp pháp có được từ Trung Quốc. Điều đó bao gồm các dự án không tồn tại trong các khu kinh tế đặc biệt mà chính phủ Lào đã thành lập vào đầu những năm 2000.

Nguồn tin trên cũng cho rằng chính phủ Lào đã rất quan ngại về “các nhà đầu tư Trung Quốc kém chất lượng, những người đã đối xử với Lào như một bãi rác cho tiền đen của họ, và hành xử như thể Lào là sân chơi riêng của họ, nơi họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn”.

Với sự xuất hiện của tuyến đường sắt nhiều tỷ USD, liệu chính quyền Lào và Trung Quốc có ngăn chặn được dòng chảy mới của các nhà đầu tư và doanh nhân kém chất lượng? Và nếu Chính phủ Lào không thể hoàn trả các khoản nợ của mình, Bắc Kinh có thể sẽ yêu cầu Lào đền bù điều gì?

Không chỉ ADB đã cảnh báo về việc vay quá mức để tài trợ cho các dự án BRI. Vào tháng 4, Giám đốc IMF Christine Lagarde đã nói tại một hội nghị ở Trung Quốc rằng BRI có thể gây gánh nặng nặng nề hơn cho các quốc gia đã gánh chịu nợ công cao.

Những câu hỏi lớn hơn như là tuyến đường sắt cao tốc liên kết trực tiếp có ý nghĩa  gìđối với khu vực, đặc biệt là các nước như Thái Lan có thâm hụt thương mại cao với Trung Quốc và các nước dân cư thưa thớt như Lào.

Điều chắc chắn là Lào sẽ không còn còn là một bộ đệm "buồn ngủ" giữa Trung Quốc và Đông Nam Á,  Bắc Kinh và các doanh nhân của  mình đang sẵn sàng mở rộng ảnh hưởng của họ vượt ra ngoài biên giới phía nam của họ thông qua xứ sở triệu voi.

Nguồn Asia Times
Theo Bá Ước - Nhipcaudautu.vn