UCustoms - Nhìn từ kinh nghiệm Malaysia

Mọi lúc – mọi nơi – trên mọi phương tiện

UCustoms là Hệ thống CNTT cốt lõi, tạo thuận lợi cho các DN trong việc khai báo thông tin xuất nhập khẩu, quá cảnh, manifest, thực hiện thanh toán điện tử thông qua Cổng thông tin điện tử. Chữ “U” trong uCustoms là viết tắt của “Ubiquitous”- nghĩa là cho phép thực hiện thủ tục hải quan mọi lúc - mọi nơi - trên mọi phương tiện. Theo đó, các cơ quan quản lý biên giới, các cơ quan của Chính phủ, cơ quan cấp phép và DN tham gia dây chuyền cung ứng đều sử dụng uCustoms để thực hiện cấp phép bằng phương thức điện tử.

UCustoms được quản lý bởi cơ quan Hải quan và có 8 chức năng chủ yếu, gồm: Đăng ký và xử lý cấp phép, thông quan, kiểm toán và thực thi pháp luật, kiểm soát và phòng chống buôn lậu, thu thuế và kế toán, quản lý kho tri thức, quản lý hệ thống và công nghệ.

 

Bên cạnh đơn vị quản lý, vận hành hệ thống, Hải quan Hoàng gia Malaysia cho thành lập 4 đơn vị:

Trung tâm xác định trọng điểm quốc gia, chịu trách nhiệm thu thập, phân tích và chia sẻ thông tin nhận được từ máy soi và hệ thống camera nhằm phân tích rủi ro, quyết định các biện pháp khẩn cấp đối với thông quan hàng hóa.

Trung tâm thông quan quốc gia, thực hiện thông quan 24/7, đánh giá tờ khai và thông quan đối với hàng hóa có rủi ro thấp, xử lý thông tin đối với các tờ khai có mức rủi ro trung bình và cao.

Khu vực kiểm tra hải quan, khu vực cho phép kiểm tra hàng hóa thông quan tại tất cả các cửa vào/ra và do Nhóm đặc trách liên ngành thực hiện (SIAT).

Trung tâm tham vấn Hải quan, có vai trò, chức năng như Bộ phận hỗ trợ (HelpDesk), chịu trách nhiệm hỗ trợ cộng đồng DN trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan trên Hệ thống uCustoms.

Để xây dựng và phát triển Hệ thống uCustoms, trước hết cần thay đổi cơ bản tư duy trong việc tái thiết quy trình thủ tục (BPR) nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về Hải quan. Hệ thống uCustoms đòi hỏi tuân thủ các chuẩn mực quốc tế của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO). Do đó, đòi hỏi sự tham gia đóng góp của rất nhiều bộ, ngành, đơn vị liên quan và cộng đồng DN trong quá trình xây dựng và phát triển hệ thống. Ngoài ra, trong quá trình xây dựng Hệ thống uCustoms cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của các thể chế tài chính nhằm tạo thuận lợi trong thực hiện thanh toán điện tử và triển khai các giải pháp tạo thuận lợi thương mại khác.

Một trong những nhân tố cực kỳ quan trọng đảm bảo thành công việc xây dựng Hệ thống uCustoms là thiết lập kênh thông tin thông suốt và nhanh chóng, đảm bảo cung cấp đầy đủ thông tin cho tất cả các bên liên quan trong quá trình xây dựng Hệ thống. Hải quan Malaysia đã thực hiện một chiến dịch thông tin, tuyên truyền trong phạm vi toàn quốc nhằm nâng cao ý thức và sự phối hợp của các bên liên quan trong quá trình triển khai Hệ thống uCustoms. Qua đó, nhiều đại biểu đã bày tỏ quan ngại về tác động của Hệ thống đối với hoạt động của họ và liệu hệ thống mới này mang lại lợi ích cho họ hay không? Đồng thời, các đại biểu cũng bày tỏ quan tâm về thách thức mà Hải quan Hoàng gia Malaysia cần phải đối phó trong thời gian tới. Những quan ngại nói trên được phản ánh nhiều lần trong thời gian thực hiện chiến dịch tuyên truyền. Để đảm bảo những quan ngại nói trên được xử lý và trả lời một cách thỏa đáng, Hải quan Malaysia đã thành lập Nhóm làm việc về Hệ thống uCustoms để khảo sát, tổng hợp và trả lời các ý kiến, vướng mắc.

Mô hình dữ liệu WCO

Mô hình cơ sở dữ liệu WCO là tập hợp các chuẩn mực quốc tế về dữ liệu và thông tin liên quan đến quản lý biên giới của các cơ quan quản lý nhà nước. Mô hình dữ liệu này được WCO xây dựng và phát triển trên cơ sở rà soát, đối chiếu với chuẩn mực, thông lệ quốc tế, phù hợp với quy định quốc gia và hoạt động của DN nhằm đạt được sự đồng thuận trong việc xây dựng mô hình dữ liệu sử dụng cho tất cả các cơ quan quản lý và kiểm soát liên quan đến thương mại toàn cầu. Đề xuất thay đổi của Mô hình dữ liệu WCO (DMR) được gửi tới Nhóm dự án mô hình dữ liệu WCO (DMPT). DMR sẽ được trình bày và thảo luận tại phiên toàn thể của DMPT và sẽ được công bố và đưa vào mô hình dữ liệu nếu có ít nhất 2 thành viên WCO ủng hộ.

Tại cuộc họp của DMPT tổ chức tại trụ sở của WCO vào tháng 3-2015, các đại biểu của Hải quan Hoàng gia Malaysia đã trình bày đề xuất dữ liệu hệ thống điện tử trước Nhóm DMPT. Theo đó, Nhóm làm việc về Hệ thống uCusstoms đã xác định có 106 đề xuất thay đổi Mô hình dữ liệu. Trong phiên họp, Hải quan quốc gia này đã trình bày 8 DMRs, 5 trong số đó đã được chấp thuận và đưa vào Gói mô hình dữ liệu WCO - dưới hình thức các Gói thông tin. Gói thông tin này sẽ được tất cả các quốc gia sử dụng nếu phê chuẩn Mô hình dữ liệu.

Lộ trình triển khai của Malaysia

Hệ thống uCustoms được Malaysia kỳ vọng là sẽ giúp nâng cao hiệu quả thông quan hàng hóa, giảm thời gian thông quan, cho phép thực hiện quản lý rủi ro trước khi hàng đến. Khoảng 80% tờ khai hải quan sẽ được thông quan ngay trên cơ sở kết quả phân tích rủi ro của Hệ thống quản lý rủi ro do Trung tâm xác định trọng điểm quốc gia thực hiện. Theo đó, nguồn lực sẽ được tập trung cho khâu kiểm tra sau thông quan. Để đảm bảo thay đổi nói trên, nguồn nhân lực được điều chỉnh lại để đáp ứng yêu cầu xử lý công việc trước và sau khi hàng đến.

Hệ thống uCustoms cũng sẽ thúc đẩy thông quan hàng hóa nhanh chóng nhờ thực hiện 100% hình thức thanh toán điện tử. Tiện ích này được thực hiện thông qua Chương trình JOMPAY (Chương trình thanh toán quốc gia Hải quan được xây dựng, vận hành và giám sát bởi Ngân hàng Negara Malaysia - Ngân hàng Trung ương Malaysia) với sự tham gia của các ngân hàng trong nước và quốc tế hoạt động tại Malaysia. Trong thời gian vừa qua, Hải quan Hoàng gia Malaysia đã có nhiều nỗ lực trong xây dựng và triển khai Hệ thống uCustoms, đặc biệt là trong việc phối hợp với hơn 65 bộ, ngành có liên quan. Những đơn vị này có hệ thống tích hợp với uCusstoms hoặc sử dụng trực tiếp Hệ thống để thực hiện các thủ tục cấp phép điện tử.

Với việc triển khai Hệ thống uCustoms, các DN sẽ giảm đáng kể chi phí kinh doanh. Hải quan Hoàng gia Malaysia cũng kỳ vọng Hệ thống uCustoms sẽ thúc đẩy sự phát triển kinh tế và cải thiện môi trường kinh doanh của quốc gia này.

L.T.S: UCustoms là mục tiêu quan trọng mà Hải quan Việt Nam hướng đến về ứng dụng CNTT trong vòng 5 năm tới. Vậy uCustoms sẽ mang đến những thuận lợi gì cho cộng đồng DN và công tác quản lý của cơ quan Hải quan, việc triển khai được thực hiện thế nào? Báo Hải quan xin giới thiệu bài viết của tác giả Cao Huy Tài- Phó Trưởng phòng Tổng hợp (Cục CNTT và Thống kê Hải quan, Tổng cục Hải quan) về kinh nghiệm xây dựng và triển khai Hệ thống uCustoms của Hải quan Hoàng gia Malaysia- một trong những nền hải quan phát triển hàng đầu Đông Nam Á.