Lào bắt đầu nhiệm kỳ chủ tịch luân phiên của ASEAN năm 2016 bằng Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN hẹp (AMM Retreat) tại thủ đô Vientiane trong 2 ngày 26 và 27-2.

Tại hội nghị đầu tiên được tổ chức sau khi Cộng đồng ASEAN hình thành vào cuối năm 2015, các ngoại trưởng tập trung bàn về việc thực thi Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, trao đổi quan điểm về những mối quan hệ giữa ASEAN với bên ngoài, các vấn đề khu vực và quốc tế.

Tờ The Straits Times dẫn lời một số quan chức cho biết tranh chấp biển Đông cũng sẽ được đề cập. Trước thềm hội nghị, hãng tin Philippines (PNA) khẳng định phái đoàn nước này, do Thứ trưởng Ngoại giao Laura del Rosario dẫn đầu, sẽ nêu vấn đề an ninh hàng hải, trong đó có việc Trung Quốc triển khai tên lửa và máy bay chiến đấu ra đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam gần đây.

Hôm 25-2, khi được hỏi liệu phía Việt Nam có nêu các diễn biến mới ở biển Đông tại hội nghị AMM Retreat hay không, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình cũng nhấn mạnh: “Bất cứ vấn đề nào đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn tự do hàng hải và hàng không ở khu vực sẽ được nêu ra”.

Theo giới phân tích, nước chủ nhà Lào sau một thời gian bị cuốn vào tầm ảnh hưởng của Trung Quốc thì dường như đang tách ra để đạt được thế cân bằng với các cường quốc khác. Một số nước vốn không công khai dè chừng Bắc Kinh thì nay cũng chủ trương tăng chi tiêu quốc phòng, nhất là đẩy mạnh hải quân, để đối phó với sự bành trướng của Trung Quốc - như Úc.

Hội nghị các quan chức cấp cao (SOM) ASEAN để chuẩn bị cho AMM Retreat diễn ra ở Lào hôm 26-2 Ảnh: Tân Hoa Xã

Ngay sau khi Úc công bố Sách trắng Quốc phòng hôm 25-2, Trung Quốc vô cùng giận dữ, bày tỏ “sự không hài lòng”. Không những chỉ trích Úc, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 25-2 còn cáo buộc Philippines “gây hấn chính trị”, “vô trách nhiệm đối với người dân và tương lai của Philippines” khi kiện Bắc Kinh ra tòa án quốc tế về vấn đề tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông. Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Kiêm chỉ trích việc Tư lệnh Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, Đô đốc Harry Harris Jr., cáo buộc Bắc Kinh quân sự hóa biển Đông và ôm mộng “bá quyền” ở Đông Á.

Ông Harris trong tuần này nhấn mạnh Trung Quốc đã bồi lấn hơn 1.210 ha đất nhân tạo trên biển Đông trong hơn 2 năm qua, gấp nhiều lần so với khoảng 40 ha khai hoang của các bên tranh chấp khác trong 45 năm. Vị đô đốc Mỹ cho biết ông lo ngại nhất là việc Trung Quốc lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên toàn bộ biển Đông, đe dọa quyền tự do hàng không và hàng hải.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter, hiện diện quân sự của Trung Quốc ở biển Đông làm gia tăng nguy cơ “tính toán sai hoặc xung đột”. “Hành vi của Trung Quốc đang cô lập chính họ” - ông Carter phát biểu hôm 25-2, đồng thời khẳng định Washington đang đẩy mạnh hỏa lực ở biển Đông và hợp tác nhiều hơn với các đồng minh, đối tác. Ấn Độ được xem là đối tác an ninh mới của Mỹ. Cùng ngày 25-2, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ John McCain nhận định việc nước này và Ấn Độ cân nhắc tuần tra chung trên biển Đông là động thái phù hợp trong tình hình hiện nay.

ASEAN hoan nghênh chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ nhưng không có nghĩa là trông cậy hoàn toàn vào Washington. Theo bình luận của The Straits Times, Mỹ và Trung Quốc sẽ tìm cách chung sống với nhau mà không phải dụng binh đao. Do đó, ASEAN cần tăng cường đoàn kết nội khối, gắn kết đa phương và theo đuổi chủ nghĩa khu vực mở. Một ASEAN đoàn kết sẽ tạo ra sức mạnh để giải quyết các vấn đề như biển Đông. Ngoài ra, các cơ chế đa phương như Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á và những diễn đàn khu vực cũng có thể giảm đi sức mạnh của Trung Quốc.

Các quan chức cảnh báo khu vực tự do đi lại của châu Âu sẽ sụp đổ nếu không có biện pháp ngăn chặn người nhập cư đổ vào từ Hy Lạp trước 7-3, thời điểm diễn ra hội nghị thượng đỉnh EU - Thổ Nhĩ Kỳ.

Dòng người nhập cư đi bộ về phía biên giới Hy Lạp - Macedonian ngày 25-2 - Ảnh: Reuters

“Trong 10 ngày tới, chúng ta cần các kết quả rõ ràng. Nếu không, nguy cơ toàn bộ hệ thống sẽ đổ vỡ” - Reuters dẫn lời cao ủy về vấn đề di cư của EU Dimitris Avramopoulos. Các lãnh đạo châu Âu đang chạy đua tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng nhập cư trong bối cảnh số người đổ về châu Âu sẽ tăng mạnh trong mùa xuân.

Hội nghị EU-Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 7-3 và hội nghị thượng đỉnh EU về vấn đề di cư vào ngày 18 và 19-3 được coi là hai cơ hội cuối cùng.

“Trước ngày 7-3, chúng tôi muốn giảm mạnh số người tị nạn tại khu vực biên giới giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ - Bộ trưởng nội vụ Đức Thomas de Maiziere nói - Bằng không chúng ta cần các biện pháp chung khác”.

Đến nay đã có 7 quốc gia châu Âu khôi phục việc kiểm soát biên giới trong khu vực Schengen. Nhiều nước khác cũng tuyên bố sẽ đơn phương siết chặt kiểm soát biên giới nếu thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ không đạt được hiệu quả trước hai cuộc họp trong tháng 3-2016.

Theo Reuters, thỏa thuận hứa hỗ trợ Thổ Nhĩ Kỳ 3 tỉ euro giúp đỡ người tị nạn từ cuộc chiến Syria để đổi lại việc nước này ngăn họ đi vào châu Âu.

Trong khi đó, tại cuộc họp Bộ trưởng Nội vụ và nhập cư EU hôm 25-2 ở Brussels, các lãnh đạo đã nhất trí tăng cường kiểm soát chặt chẽ biên giới bên ngoài đối với tất cả những người nhập cảnh vào EU.

Công dân châu Âu cũng sẽ được kiểm tra đồng bộ và điều này sẽ khiến thời gian chờ đợi tại sân bay dài hơn. Đây là biện pháp mà Pháp và Bỉ đặc biệt yêu cầu nhằm ngăn chặn các chiến binh trở về từ Syria.

Cảnh báo đưa ra trong bối cảnh sự chia rẽ liên quan đến việc giải quyết vấn đề người di cư khiến căng thẳng ngoại giao giữa  các nước châu Âu gia tăng.

Theo Reuters, Hy Lạp hôm 25-2 triệu đại sứ tại Áo về nước sau khi bị loại khỏi cuộc họp chung tại Vienna.

Áo, một điểm dừng chân trong lộ trình của người nhập cư vào châu Âu mới đây đã đơn phương áp đặt hạn ngạch tiếp nhận người nhập cư khiến nhiều nước tức giận.

Trong khi đó, thủ tướng Hy Lạp chỉ trích việc nhiều nước đóng cửa biên giới khiến nước này trở thành “nhà kho” nhập cư và kêu gọi các nước chia sẻ gánh nặng.