Bom tấn Brexit rúng động thế giới

Mất Anh sẽ là thảm họa với Liên minh châu Âu bởi những thiệt hại to lớn về uy tín, kinh tế và chính trị

Cử tri Anh ngày 23-6 đã bỏ phiếu ủng hộ nước mình rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), chính thức châm ngòi quả bom tấn mang tên Brexit (thuật ngữ chỉ việc Anh rời EU) làm rúng động thế giới.

Gió đổi chiều

Brexit thật ra không phải là chuyện gì quá mới. Đây là mục tiêu chính trị được nhiều cá nhân, nhóm hoạt động và một số chính đảng theo đuổi ngay từ khi Anh gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu (tiền thân của EU) năm 1973. Trong cuộc trưng cầu ý dân năm 1975, cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ Anh tiếp tục là thành viên cộng đồng này.

Kể từ đó đến nay, cuộc “hôn nhân” Anh - EU trải qua không ít thăng trầm. Một mặt, Anh ủng hộ mạnh mẽ EU phá bỏ những rào cản kinh tế trong nội bộ và mở rộng khối đến Đông Âu. Mặt khác, London cũng nhiều lần khiến EU phiền lòng, như từ chối tham gia khu vực đồng euro và Hiệp ước tự do đi lại Schengen. Ngay trong nội bộ Đảng Bảo thủ cầm quyền ở Anh cũng có khá nhiều nhân vật chống EU. Một phần lý do Thủ tướng Anh David Cameron hồi năm 2013 quyết định kêu gọi trưng cầu ý dân về chuyện đi hay ở là nhằm “bịt miệng” những thành viên “nổi loạn” này. Chỉ có điều, nhà lãnh đạo Anh không ngờ gió đã đổi chiều so với lần trưng cầu 41 năm trước đó.

Kết quả cuộc trưng cầu ý dân hôm 23-6, cùng với chiến dịch vận động kéo dài 4 tháng trước đó, nêu bật sự chia rẽ sâu sắc trong lòng chính trường và xã hội Anh. 51,9% cử tri ủng hộ Brexit so với 48,1% ủng hộ Anh ở lại EU (gọi tắt là Bremain). Theo thống kê, cử tri lớn tuổi ủng hộ Brexit, trong lúc phần lớn cử tri trẻ muốn ở lại. Thủ đô London - Anh và Scotland đứng về phía EU nhưng nhiều khu vực ở miền Trung nước Anh, nơi không có được sự thịnh vượng như London, chọn ra đi.

Thủ tướng Anh David Cameron thông báo quyết định từ chức ngày 24-6. Ảnh: Reuters

Kết quả gây sốc trên chứng tỏ nỗi lo về tình trạng nhập cư ồ ạt, sự mất chủ quyền và kiểm soát từ xa của EU đã vượt lên trên cảnh báo của nhiều nhà lãnh đạo chính trị, doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước về những hiểm họa một khi Anh trở thành quốc gia đầu tiên rời EU trong lịch sử 60 năm của khối này. Trước mắt, Thủ tướng Anh David Cameron, người thất bại trong “canh bạc” Bremain, trở thành nạn nhân đầu tiên của Brexit khi thông báo sẽ từ chức vào tháng 10 tới hôm 24-6.

Về lâu dài, theo tờ The New York Times, Brexit đã mở ra một chương mới không chắc chắn trong lịch sử Anh, cũng như khiến nước này đối mặt với câu hỏi phức tạp hơn về hướng đi trong tương lai? Liệu Anh sẽ tự tin, hướng ngoại, thân thiện với doanh nghiệp như các thủ lĩnh chiến dịch ủng hộ Brexit kỳ vọng hay trở nên suy yếu, đi theo đường lối chủ nghĩa dân tộc và bài ngoại?

Tương lai bất định

Một vấn đề được quan tâm không kém là số phận của Liên hiệp Vương quốc Anh (gồm các nước Anh, Xứ Wales, Scotland và Bắc Ireland) thời hậu Brexit. Reuters nhận định sự tồn tại của liên hiệp này cũng bị đe dọa khi các nhà lãnh đạo Scotland, nơi gần 2/3 cử tri bỏ phiếu ủng hộ Bremain, kêu gọi một cuộc trưng cầu ý dân mới về chuyện trở thành quốc gia độc lập. Đảng Sinn Fein theo đường lối dân tộc chủ nghĩa ở Bắc Ireland cũng cho rằng đã đến lúc tiến hành bỏ phiếu về chuyện đi hay ở lại Liên hiệp Vương quốc Anh.

Lựa chọn của cử tri Anh còn là đòn mạnh giáng vào mối quan hệ Anh - EU. Trong số những tổn thất từ Brexit, có thể kể đến việc London sẽ không còn được tiếp cận thị trường duy nhất của EU. Điều này đồng nghĩa Anh phải tìm kiếm hiệp định thương mại mới với các nước trên thế giới. Những người ủng hộ Brexit tin rằng gạt bỏ EU sẽ khiến Anh tự do hơn trong việc ký kết thỏa thuận thương mại với các nền kinh tế đang phát triển như Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên, bài viết trên báo China Daily (Trung Quốc) ngay ngày 24-6 không khác gì gáo nước lạnh. “Ước tính trong nội bộ quan chức Trung Quốc cho thấy Anh cần đến 500 nhà thương thuyết và 10 năm nếu muốn đạt được thỏa thuận thương mại mới với Bắc Kinh. Đó là chưa kể nhiều nhà đầu tư Trung Quốc sẽ cân nhắc lại lợi ích của họ ở Anh” - tờ báo viết.

Một số nghiên cứu gần đây cho thấy nền kinh tế Anh sẽ chịu cú sốc lớn bởi Brexit, như GDP giảm 3,5%, nửa triệu người mất việc làm, giá nhà giảm 10%... (so với việc ở lại EU). Tương lai bất định cũng đang chờ 1,2 triệu người Anh đang sống tại các nước thành viên EU khác và 3 triệu công dân các nước EU sống tại Anh phía trước. Quy định của EU cho phép họ đi lại dễ dàng qua kênh đào Anh. Giờ đây, Brexit sẽ thay đổi đáng kể điều này.

Brexit cũng sẽ khiến EU hứng chịu không ít thiệt hại về uy tín, kinh tế và chính trị. Khối này sẽ mất đi một thành viên có quân đội hùng mạnh nhất và nền kinh tế mạnh thứ 2 (sau Đức), một thành viên có quyền phủ quyết của Hội động Bảo an Liên Hiệp Quốc và là một đồng minh thân cận của Mỹ. Không có Anh, EU sẽ mất khoảng 1/6 sản lượng kinh tế của mình. Đây rõ ràng là kết quả thảm họa trong bối cảnh EU đang phải vật lộn với một loạt thách thức lớn, như tăng trưởng chậm, thất nghiệp cao, khủng hoảng nợ của khu vực đồng euro, làn sóng người di cư đông kỷ lục và cuộc đối đầu với Nga về Ukraine.

Không những thế, sự ra đi của Anh còn làm dấy lên câu hỏi về hướng đi, sự gắn kết và tương lai của EU, được xây dựng dựa trên những giá trị tự do và chủ quyền chia sẻ.