Việt Nam trước cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung: Nhiều cơ hội, lắm nguy cơ

Chuyên gia kinh tế BÙI TRINH

Việt Nam hãy thay đổi, cải cách mình trước rồi mới nên nhìn ra bên ngoài xem chiến tranh Mỹ - Trung Quốc đem lại cơ hội gì

Tỉ giá phải linh hoạt và có lợi

Ông Bùi Ngọc Sơn, Viện Kinh tế và chính trị thế giới, cho rằng cuộc chiến này sẽ đem tới những bất lợi cho nền kinh tế Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam vẫn là quốc gia nhập siêu rất nhiều từ Trung Quốc. 15 ngày gần đây, đồng nhân dân tệ của Trung Quốc mất giá 4,18% so với đồng USD, trong khi đó đồng Việt Nam chỉ mất trên 1%.

Điều đó có nghĩa hàng Trung Quốc rẻ hơn Việt Nam 3% nhờ chênh tỉ giá. Ví dụ, một đơn hàng nhập từ Trung Quốc trước đây có giá 100 triệu đồng, giờ doanh nghiệp chỉ phải bỏ ra 97 triệu.

Đó là lý do khiến dòng hàng xuất khẩu từ Trung Quốc về Việt Nam tiếp tục tăng lên. Thâm hụt mậu dịch giữa Việt Nam với Trung Quốc ngày càng nặng sẽ làm xói mòn cơ hội việc làm, cơ sở sản xuất của Việt Nam. Thiệt hại này đối với Việt Nam sẽ cực kỳ lớn.

Do vậy, ông Sơn nêu quan điểm không phải cứ giữ ổn định tỉ giá 1% là tốt, mà cái quan trọng trong điều hành chính sách tỉ giá là phải đem lại lợi ích cho nền kinh tế. Chính sách tỉ giá phải điều chỉnh để có lợi cho xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Nhà nước phải có quan điểm thay đổi khi điều hành tỉ giá, không nên chỉ chú trọng tới tỉ giá giữa VND với USD mà phải "nhìn ngó" với đồng nhân dân tệ.

Hơn ai hết, theo ông Sơn, doanh nghiệp Việt Nam phải hiểu nguyên tắc tuyệt đối không được tham gia chuyện giúp Trung Quốc "qua mặt" Mỹ như tạo cơ hội cho hàng Trung Quốc gắn mác Việt Nam. Nếu phát hiện, Mỹ sẽ kết tội và cấm vận. Hiệu ứng xấu này sẽ lan tới cả nền kinh tế.

Ngành gỗ Việt Nam có cơ hội tăng xuất khẩu sang Mỹ, mở rộng thị phần - Ảnh: N.BÌNH

Chưa sớm được hưởng lợi

Ông Huỳnh Văn Hạnh, phó chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), cho rằng hiện còn quá sớm để đánh giá tác động đến doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam, phải ít nhất 6 tháng nữa các quyết định này mới thẩm thấu vào thị trường.

"Tuy nhiên, trong một thị trường hàng hóa, rủi ro của người này là cơ hội cho người khác, vấn đề là có biết nắm bắt cơ hội hay không" - ông Hạnh nói.

Thời gian gần đây đã cho thấy sự tăng trưởng trong đầu tư vào ngành gỗ của các doanh nghiệp Trung Quốc vào Việt Nam. Sự dịch chuyển này là những động thái nhằm tránh các chính sách về thuế của Mỹ áp dụng cho các mặt hàng của Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ.

Hiện cả Mỹ và Trung Quốc đều là thị trường xuất khẩu lớn của ngành gỗ Việt Nam.

Theo Hawa, thặng dư thương mại của Việt Nam trong mặt hàng gỗ từ Mỹ đạt trên 2 tỉ USD. Mức thặng dư này, cộng với luồng đầu tư từ Trung Quốc vào ngành chế biến gỗ của Việt Nam đang có nguy cơ đưa Việt Nam vào "tầm ngắm" của Chính phủ Mỹ.

Do đó, không đợi đến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, làn sóng đầu tư từ Trung Quốc "mượn" Việt Nam để xuất khẩu gỗ đã có trong thời gian qua.

"Vấn đề của Việt Nam hiện nay là phải tập trung vào những sản phẩm có giá trị gia tăng cao, không tận dụng ưu thế nhân công, chi phí giá rẻ để tránh bị lợi dụng", theo ông Hạnh.

Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Mỹ và Trung Quốc là hai đối tác thương mại quan trọng và lớn nhất của Việt Nam. Cho nên, chiến tranh thương mại giữa hai quốc gia ít nhiều dẫn tới những tác động lan tỏa đối với tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng đến các nước có giao dịch với hai nước này.

Xét về tác động tích cực, cuộc chiến tranh thương mại phát ra sẽ thúc đẩy chính sách đầu tư "Trung Quốc + 1" mà nhiều nhà đầu tư đang ở Trung Quốc thực hiện thời gian qua, đặc biệt với ngành công nghiệp hàng tiêu dùng lao động chuyên sâu như quần áo, giày dép và điện tử.

Các nước hưởng lợi từ chuyển dịch dòng vốn FDI này sẽ có Việt Nam.

Việt Nam có thể trở thành sự lựa chọn của nhiều nhà đầu tư hơn khi các nhà sản xuất tiếp tục cơ cấu lại chuỗi cung ứng của họ để giảm tác động từ thuế quan của Mỹ đối với Trung Quốc.

Tuy nhiên, rủi ro cho Việt Nam cũng có khi Mỹ áp đặt mức thuế lớn hơn đối với Trung Quốc, nó sẽ ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng xuyên biên giới, điều này sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc làm đầu vào cho xuất khẩu của Trung Quốc.

Với chính sách thuế mới, các mặt hàng từ Mỹ như thịt bò, thịt heo, cá, trái cây, rau củ, các sản phẩm từ sữa, các loại hạt và ôtô chạy bằng điện sẽ trở nên đắt đỏ hơn.

Người tiêu dùng Trung Quốc sẽ tìm hàng hóa để thay thế, cơ hội cho nông sản hoàn toàn có nếu Việt Nam làm ăn bài bản, đầu tư nghiêm túc để xuất khẩu chính ngạch.

Trong trường hợp nếu thuế quan bị hạn chế nghiêm ngặt đối với Trung Quốc và không ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng xuyên biên giới, các nhà xuất khẩu Việt Nam sẽ cạnh tranh hơn và sẽ gia tăng nhu cầu về sản phẩm của họ, đặc biệt là hàng dệt may.

N.BÌNH