Ngày 10-11, Bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ dự hội nghị APEC ở Philippines vào tuần tới trong thời điểm căng thẳng Biển Đông đang leo thang vì các hành vi gây hấn của Bắc Kinh.

Ông Tập phát biểu sai trái tại Singapore khiến dư luận bức xúc - Ảnh: Reuters

Hội nghị APEC sẽ diễn ra tại Manila từ ngày 17 đến 19-11. Trong những ngày qua, căng thẳng trên Biển Đông liên tục leo thang do các chính sách khiêu khích của Trung Quốc. Mới đây Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định không có kế hoạch thảo luận vấn đề Biển Đông ở APEC. 

Tuy nhiên quan chức các nước và giới chuyên gia quốc tế đánh giá Biển Đông sẽ là một vấn đề nóng ở APEC sau hàng loạt động thái gây hấn của Trung Quốc thời gian qua. Tuần trước, Hội nghị bộ trưởng quốc phòng ASEAN mở rộng đã không thể ra tuyên bố chung do Bắc Kinh phản đối đề cập đến vấn đề Biển Đông.

Khi tới thăm Singapore mới đây, ông Tập lại gây xôn xao và bức xúc khi tuyên bố rằng Biển Đông “thuộc chủ quyền Trung Quốc từ thời cổ đại”. Chính quyền Trung Quốc cũng tỏ ra “cay cú” với việc Tòa án Trọng tài thường trực ở The Hague (Hà Lan) xác định có thẩm quyền xét xử vụ Philippines kiện đòi hỏi chủ quyền vô lý “đường lưỡi bò”.

Theo Tân Hoa xã, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Ngoại trưởng Vương Nghị sẽ đến Philippines trong hôm nay để thảo luận chuyến thăm của ông Tập và tìm cách cải thiện quan hệ Bắc Kinh - Manila đang căng thẳng. “Quan hệ Trung - Philippines đang gặp khó khăn” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc thừa nhận.

Tuy nhiên phía Bắc Kinh đổ lỗi rằng Manila phải có trách nhiệm cải thiện quan hệ song phương. Trên thực tế, không chỉ vì hành vi xây đảo nhân tạo bất hợp pháp trên Biển Đông của Trung Quốc, quan hệ Bắc Kinh - Manila đổ vỡ nghiêm trọng kể từ khi Trung Quốc dùng vũ lực xâm chiếm bãi cạn Scarborough nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines hồi năm 2012.

Manila mô tả hành vi của Bắc Kinh là “bắt nạt” và “đạo đức giả”. Thời gian qua Philippines nỗ lực tăng cường quan hệ với Mỹ và Nhật để đối phó với các hành vi bắt nạt của Trung Quốc. Và trong khu vực không chỉ có Philippines lo ngại.

Malaysia dù có quan hệ kinh tế - thương mại rất thân cận với Trung Quốc nhưng cũng đã bắt đầu công khai chỉ trích những đòi hỏi chủ quyền vô lý và bất hợp pháp của Trung Quốc trên Biển Đông.

Theo nguồn tin VOA, trong bản dự thảo tuyên bố chung của hội nghị ASEAN, sẽ được tổ chức tại Kuala Lumpur ngày 21-11, ASEAN kêu gọi sớm thành lập Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC).

ASEAN kêu gọi các nước phải bảo vệ hòa bình, ổn định, tôn trọng tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông. Nhưng bất chấp dư luận quốc tế, Trung Quốc vẫn đang tiếp tục thực hiện các hành vi gây hấn trên Biển Đông.

Theo truyền thông Trung Quốc, quân đội nước này vừa triển khai nhiều máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư J-11BH tới đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Trước đó báo chí cũng đưa tin loại máy bay này đã tập trận với tên lửa trên Biển Đông.

Tờ The Mainichi cho biết 2 tàu tuần tra này đã đi quanh quần đảo Sensaku/Điếu Ngư mà hai bên đang tranh chấp rồi sau đó rời đi sau khoảng một giờ rưỡi.

Tàu tuần tra của cảnh sát biển Trung Quốc xuất hiện tại vùng biển Nhật Bản - Ảnh: AFP

Các cơ quan truyền thông Nhật Bản cho hay vụ việc xảy ra vào khoảng 10g30 sáng 9-11 (theo giờ địa phương).

Trước đó vào ngày 24-10, Trung Quốc cũng có hành động tương tự khi đưa nhiều tàu thủy đến xâm nhập vùng biển Nhật Bản, nơi có các đảo đang tranh chấp với Trung Quốc và Đài Loan.

Vụ việc chỉ xảy ra vài ngày sau khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và người đồng cấp Lý Khắc Cường đạt được thỏa thuận tái thiết lập các cuộc đàm phán song phương cấp cao vào năm tới.

Đây được cho là hoạt động thường niên giữa hai bên, từng bị tạm ngừng từ năm 2010 vì tranh chấp lãnh thổ trên biển.

Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư là nhóm đảo nhỏ nằm cách đảo chính của tỉnh Okinawa khoảng 400km về phía tây.

Hiện quần đảo này đang do Nhật Bản kiểm soát nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và thường xuyên đưa tàu hoặc máy bay xâm nhập.

Thông tin trên được báo Japan Times của Nhật Bản dẫn nguồn tin chính phủ tiết lộ ngày 10-11. Theo đó, ông Nakatani sẽ bày tỏ sự ủng hộ của Tokyo đối với các hoạt động của hải quân Mỹ trên biển Đông. Dư luận Nhật Bản đang đặc biệt quan tâm tới vấn đề Washington có thể đề nghị Tokyo tham gia tuần tra chung trên biển Đông.

Về cuộc tuần tra của chiến hạm Mỹ USS Lassen quanh đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép trên biển Đông hôm 27-10, cuộc thăm dò gần đây của báo Yomiuri (Nhật Bản) cho thấy có tới 81% người được hỏi tán thành. Trong cuộc khảo sát công bố ngày 10-11 của đài NHK, 61% người được hỏi đánh giá việc Nhật Bản ủng hộ mạnh mẽ động thái trên của Mỹ là hợp lý.

Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario bắt tay người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị tại Manila hôm 10-11 Ảnh: REUTERS

Cùng ngày, hãng tin JiJi (Nhật Bản) đưa tin Thủ tướng Shinzo Abe dự định tái xác nhận quan hệ hợp tác gần gũi về tình hình biển Đông trong cuộc gặp sắp tới với Tổng thống Mỹ Barack Obama. Thủ tướng Nhật cũng sẵn sàng thảo luận thẳng thắn với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong các cuộc gặp song phương tương tự.

Các cuộc gặp kể trên đang được chính phủ Nhật Bản sắp xếp để diễn ra bên lề hàng loạt hội nghị quốc tế quan trọng trong tháng này, bao gồm G20 (từ ngày 15 đến 16-11 tại Thổ Nhĩ Kỳ), Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC, từ ngày 17 đến 19-11 tại Philippines) và Thượng đỉnh Đông Á (từ ngày 21 đến 22-11 ở Malaysia).

Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ dự hội nghị cấp cao APEC. Để chuẩn bị, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã lên đường tới Philippines ngày 10-11. Đây cũng là chuyến thăm Manila đầu tiên của một quan chức cấp cao Trung Quốc trong những năm căng thẳng vì vấn đề biển Đông gần đây.

Trong khi giới quan sát chờ đợi biển Đông một lần nữa sẽ làm nóng APEC thì người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose ngày 10-11 tuyên bố Manila và Bắc Kinh nhất trí không thảo luận vấn đề này tại hội nghị.