Thép nhập khẩu qua cảng Bến Nghé TP.HCM. Ảnh: T.H.

Theo Cục Hải quan TP.HCM, hiện nay, theo kiến nghị của Tổng công ty Thép Việt Nam (VNSteel), Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), Chính phủ đã có văn bản chỉ đạo tăng cường kiểm tra, kiểm soát việc NK mặt hàng thép nhằm chống gian lận thương mại, chống phá giá, bảo hộ sản xuất thép trong nước, bảo đảm đáp ứng yêu cầu thực tiễn của ngành sản xuất thép trong nước. Có nhiều quy định liên quan đến chính sách thuế, chính sách quản lý hàng hóa NK áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời; kiểm tra chất lượng, giám định; quy định hồ sơ thủ tục NK và kiểm tra hải quan đã được thực hiện.

Việc kiểm tra chất lượng và giám định thép được thực hiện theo các quy định tại Thông tư số 44/2013/TTLT-BCT-BKHCN ngày 31-12-2013 quy định về quản lý chất lượng thép sản xuất trong nước và thép NK do Bộ trưởng Bộ Công Thương và Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành. Phụ lục I Thông tư 44 này quy định danh mục các mặt hàng thép NK phải kiểm tra đánh giá sự phù hợp về chất lượng trước khi làm thủ tục thông quan.

Và việc lấy mẫu để thực hiện việc kiểm tra, đánh giá sự phù hợp chất lượng thép NK là lĩnh vực quản lý của các cơ quan chuyên ngành (thuộc Bộ Công Thương và Bộ Khoa học và Công nghệ), do các cơ quan quản lý chuyên ngành thực hiện. Cơ quan Hải quan không lấy mẫu và không có quyền kiểm tra, đánh giá sự phù hợp chất lượng thép NK.

Theo Quy định tại Điều 6 Thông tư 44, việc kiểm tra chất lượng được thực hiện: Đối với phương thức kiểm tra chất lượng thép NK tại nguồn (tại nước XK) do Bộ Công Thương chủ trì, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp, cơ quan Hải quan căn cứ quyết định miễn, giảm kiểm tra chất lượng thép (trong thời hạn 3 năm) của Bộ Công Thương để làm thủ tục thông quan.

Đối với phương thức kiểm tra, đánh giá sự phù hợp chất lượng thép NK theo lô hàng hóa NK, cơ quan Hải quan căn cứ vào chứng thư giám định hoặc giấy chứng nhận lô hàng để làm thủ tục thông quan. Việc lấy mẫu thép để thử nghiệm do Tổ chức giám định hoặc Tổ chức chứng nhận được Bộ Công Thương chỉ định thực hiện. Cơ quan Hải quan không tham gia lấy mẫu.

Hiện nay, có một sự nhầm lẫn giữa thủ tục hải quan và thủ tục cấp phép, kiểm tra chuyên ngành. Tại hội nghị đối thoại giữa lãnh đạo TP.HCM và các DN trong nước ngày 8-3-2016 và hội nghị đối thoại giữa lãnh đạo thành phố và các nhà đầu tư nước ngoài ngày 16-3-2016, Hiệp hội DN cơ khí TP.HCM và Hiệp hội DN TP.HCM có phản ánh những vướng mắc về thủ tục hải quan bao gồm: Sự bất cập của thuế suất NK mặt hàng thép nguyên liệu, việc cơ quan Hải quan cắt mẫu để giám định, kiểm tra chất lượng thép và xin giấy phép NK mặt hàng thép tại Bộ Công Thương.

Cục Hải quan TP.HCM cho biết, việc thực hiện thủ tục hải quan, chính sách thuế và chính sách quản lý hàng hóa đối với mặt hàng thép NK là căn cứ vào các quy định của các bộ, ngành, cơ quan Hải quan chỉ là cơ quan thực thi pháp luật, chỉ làm thủ tục hải quan và thông quan hàng hóa theo quy định.

Hiện nay, pháp luật chưa có quy định giao cho cơ quan Hải quan thực hiện việc cấp phép, kiểm tra hàng hóa thuộc lĩnh vực quản lý của các cơ quan chuyên ngành. Vì vậy, việc lấy mẫu, kiểm tra như thế nào là thuộc trách nhiệm của các cơ quan chuyên ngành.

Về hồ sơ hải quan thực hiện theo Điều 16 Thông tư số 38/2015/TT-BTC ngày 25-3-2015 của Bộ Tài chính. Đối với mặt hàng NK phải có giấy phép NK tự động, thuộc diện kiểm tra chất lượng NK, DN phải nộp hồ sơ cho cơ quan Hải quan gồm: Giấy phép NK của Bộ Công Thương, Quyết định miễn, giảm kiểm tra của Bộ Công Thương hoặc chứng thư giám định, hoặc chứng nhận lô hàng. Riêng các mặt hàng thép hợp kim có chứa nguyên tố Bo từ 0.0008% trở lên, thép hợp kim có chứa nguyên tố Cr từ 0,3% trở lên, hoặc thép sản xuất que hàn, ngoài các chứng từ quy định về kiểm tra chất lượng nêu trên, DN nhập khẩu thép phải bổ sung Bản đăng ký mục tiêu, năng lực sản xuất có xác nhận của Bộ Công Thương (trường hợp tổ chức, cá nhân NK thép đồng thời là người sử dụng thép) khi làm thủ tục NK. Cơ quan Hải quan chỉ thông quan lô hàng khi DN cung cấp đầy đủ hồ sơ theo quy định của cơ quan quản lý chuyên ngành.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, Cục Hải quan TP.HCM cho rằng, vẫn còn những vướng mắc, bất cập về NK mặt hàng này. Cụ thể, về xin phép NK tự động, đối với những mặt hàng thép thuộc danh mục hàng hóa NK ban hành theo Thông tư số 12/2015/TT-BCT ngày 12-6-2015 quy định việc áp dụng chế độ cấp Giấy phép NK tự động đối với một số sản phẩm thép do Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành. Việc làm này gây khó khăn cho DN trong việc thông quan hàng hóa và phát sinh chi phí. Với vướng mắc này, Hiệp hội DN TP.HCM đề nghị Bộ Công Thương sử dụng số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan thay cho việc cấp phép NK tự động.

Để tạo thuận lợi cho DN, Cục Hải quan TP.HCM kiến nghị Tổng cục Hải quan đề nghị Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành để cải tiến, giảm bớt thủ tục đối với mặt hàng thép NK; đồng thời Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành đẩy mạnh thực hiện thủ tục kiểm tra chuyên ngành trên hệ thống thông tin một cửa quốc gia.