Kinh tế châu Á “được và mất” giữa cuộc chiến thương mại

Theo các nhà phân tích, những hành động “ăn miếng, trả miếng” của hai “đầu tàu” kinh tế thế giới Mỹ-Trung tác động đáng kể đến những nền kinh tế châu Á phụ thuộc vào ngoại thương với hai nước này.

Sau khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố Mỹ sẽ áp thuế với các sản phẩm nhôm và thép từ Canada, Mexico, Liên minh châu Âu (EU) và Trung Quốc, không mấy vấn đề nào gây nhiều sự chú ý của báo giới như nguy cơ cuộc chiến thương mại. Tình hình càng trở nên u ám hơn khi các đối tác thương mại này cam kết sẽ trả đũa.

Ví dụ như Canada có kế hoạch áp thuế 25% với 13 tỷ USD mặt hàng thép và rượu whiskey của Mỹ. Mexico áp thuế nhằm vào mặt hàng thép và nông sản Mỹ. Các biện pháp trả đũa của Liên minh châu Âu (EU) bao gồm việc áp thuế 25% nhằm vào khoảng 200 mặt hàng của Mỹ như xe máy, thuốc lá và rượu whiskey ngô.

Riêng với Mỹ-Trung, căng thẳng giữa hai nước đã bị đẩy lên một nấc thang mới kể từ sau khi chính sách áp thuế mới của Mỹ đối với Trung Quốc, và của Trung Quốc đối với Mỹ, có hiệu lực từ ngày 6/7 vừa qua.

Theo nhận định của giới phân tích, những hành động “ăn miếng, trả miếng” của hai “đầu tàu” kinh tế thế giới này sẽ gây ra những tổn thất khó lường không chỉ đối với kinh tế toàn cầu, mà còn tác động đáng kể đến những nền kinh tế châu Á phụ thuộc lớn vào ngoại thương với hai nước này.

Căng thẳng trong quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ tiếp tục leo thang sau khi Washington ngày 11/7/2018 bất ngờ công bố danh sách hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá đến 200 tỷ USD sẽ bị đánh thuế sớm nhất là trong tháng 9 tới. Ngay lập tức, Trung Quốc tuyên bố chỉ trích động thái của Mỹ là "hoàn toàn không thể chấp nhận", đồng thời khẳng định Bắc Kinh sẽ có biện pháp đáp trả.

Các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc mà Mỹ đe dọa áp thuế đến nay bao gồm nhiều sản phẩm trong lĩnh vực hàng không, thông tin truyền thông, robot, máy móc, ô tô, thiết bị điện tử công nghệ cao. Trong khi đó, thuế quan của Trung Quốc dự kiến sẽ tập trung tấn công các mặt hàng nông sản như đậu nành, thịt lợn, rượu vang, thủy sản, ô tô và máy bay của Mỹ.

Theo nhà kinh tế trưởng của ngân hàng DBS (Singapore) Taimur Baig, Vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), Malaysia, Hàn Quốc và Singapore là những nền kinh tế có thể chịu hệ lụy lớn nhất từ một cuộc chiến thương mại trong khu vực châu Á, dựa trên mức độ mở cửa thương mại và sự liên kết sâu sắc của các chuỗi cung ứng.

Nhiều nền kinh tế châu Á xuất khẩu "hàng hóa trung gian" sang Trung Quốc, mà sau đó, các bộ phận này được lắp ráp thành sản phẩm hoàn chỉnh rồi được chuyển đến các thị trường tiêu dùng cuối cùng như Mỹ, theo nhận định của Gareth Leather – chuyên gia kinh tế cấp cao về châu Á tại công ty nghiên cứu Capital Economics (Anh).

Ví dụ về hàng hóa trung gian có thể kể đến như chip bán dẫn và màn hình, chúng thường được sản xuất tại các địa điểm khác nhau trên khắp châu Á trước khi được xuất sang Trung Quốc để lắp ráp thành các sản phẩm như điện thoại di động và máy tính.

Các nhà phân tích của hãng dịch vụ tài chính JPMorgan Chase đánh giá nếu thuế quan do Tổng thống Donald Trump đề xuất có hiệu lực, không chỉ xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ sụt giảm, mà phần còn lại của châu Á cũng bị liên lụy.

Về bản chất, các sản phẩm trung gian phụ thuộc rất nhiều vào sự tích hợp chặt chẽ của chuỗi cung ứng.Mối đe dọa trên lại diễn ra vào thời điểm các thị trường mới nổi, trong đó có các nền kinh tế ở châu Á, đang đối mặt với tình trạng thoái vốn và đồng nội tệ suy yếu.

Bên cạnh đó, giả sử một cuộc chiến thương mại không xảy ra, nền kinh tế thế giới vẫn chưa thoát khỏi các trở ngại.Thách thức trong tương lai vẫn có thể xuất hiện bởi các hạn chế đầu tư quốc tế của Mỹ giữa nước này và các nền kinh tế khác.

Giới quan sát dự đoán thẩm quyền của Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) có thể được mở rộng. Đây là một ủy ban liên bộ phụ trách xem xét các thương vụ mà các công ty nước ngoài mua lại doanh nghiệp Mỹ, nhằm xác định tác động của chúng với an ninh quốc gia Mỹ.

Dự luật về đầu tư nước ngoài này chủ yếu được thúc đẩy bởi mong muốn của Washington nhằm ngăn chặn Trung Quốc tiếp quản các công ty Mỹ và tiếp cận công nghệ Mỹ. Tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng các thương vụ mua lại trong các ngành khác sẽ không thất bại dưới cơ chế kiểm soát này trong tương lai. Nói ngắn gọn, cơ quan này có thể đánh giá hay thậm chí ngăn chặn đầu tư nước ngoài từ các nước khác vào Mỹ.

Nếu Washington bắt đầu ngăn chặn đầu tư nước ngoài, các quốc gia khác có thể sẽ trả đũa và thế giới sẽ chứng kiến cuộc chiến đầu tư mà có thể làm tổn hại tới nền kinh tế toàn cầu ở mức độ lớn hơn. Bởi nguồn vốn là yếu tố cần thiết để mở rộng và làm sâu sắc hơn các mạng lưới sản xuất xuyên quốc gia, nên sự cản trở trong đầu tư cuối cùng sẽ làm xói mòn hay gián đoạn thương mại xuyên biên giới.

Nếu dòng vốn bị cản trở bởi các luật lệ khắt khe hơn, điều đó sẽ làm tổn hại tới các mạng lưới sản xuất và thương mại giữa Mỹ và các nước khác trên khắp thế giới.

Theo ông Gareth Leather, chuyên gia của Capital Economics, sẽ khó để định lượng những tác động thực sự mà các nền kinh tế châu Á phải hứng chịu.

Trên thực tế, Trung Quốc là nhà cung cấp chính của nhiều loại hàng hóa mà nước này bán cho Mỹ, do đó, người tiêu dùng Mỹ sẽ cần tìm những sản phẩm thay thế cho những loại hàng hóa mà họ đang mua của Trung Quốc, ít nhất là trong ngắn hạn. Các nhà xuất khẩu châu Á có thể tìm thấy cơ hội từ bất kỳ sự thay đổi nào trong nhu cầu tại thị trường Mỹ.

Nhìn nhận trên bình diện khu vực, hoạt động thương mại giữa các nền kinh tế châu Á đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây. Khu vực này ghi nhận tốc độ tăng trưởng trong trao đổi thương mại nhanh nhất thế giới trong năm 2017, xét về khối lượng cả trong xuất khẩu và nhập khẩu, với các con số lần lượt là 6,7% và 9,6%, theo số liệu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Đáng chú ý, Munir Nanji - giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương của Citi Global Subsidiaries Group, chỉ ra xu hướng châu Á “dùng hàng châu Á” trong bối cảnh tiêu dùng khởi sắc, dù trước đây nguồn cung chủ yếu đến từ các công ty Mỹ và châu Âu.

Ông Nanji cũng đề cập đến việc các quốc gia tại khu vực đang thúc đẩy những chính sách khuyến khích sản xuất đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng thương mại châu Á. Ví dụ như sáng kiến “Make in India” (Hãy đến sản xuất tại Ấn Độ) của chính quyền Thủ tướng Narendra Modi hay Khu vực thương mại tự do Thượng Hải của Trung Quốc.

Bên cạnh đó, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung cũng tạo ra thời cơ cho các nhà xuất khẩu bông của Ấn Độ. Mỹ là nhà xuất khẩu sợi lớn nhất thế giới và cũng là nhà cung cấp phần lớn nhu cầu bông của Trung Quốc.

Nếu Bắc Kinh áp thuế nhập khẩu 25% lên hàng nông sản Mỹ, bao gồm sản phẩm bông, Ấn Độ có thể gia tăng thị phần xuất khẩu tại thị trường Trung Quốc. Hãng Reuters đưa tin Ấn Độ đã ký hợp đồng bán 85.000 tấn bông trong vụ mùa mới cho Trung Quốc – một thương vụ khá hiếm hoi từ trước đến nay.

Ông Nanji, chuyên gia của Citi, nhận xét khi diễn ra chiến tranh thương mại, các quốc gia liên quan sẽ phải tìm thị trường mới, do vậy, một số nước khác được hưởng lợi, có thể là châu Á hay Mỹ Latinh. Câu hỏi đặt ra ở đây là sự chuyển dịch hành lang thương mại sẽ hướng đến đâu?

Trong lúc thế giới đang tiến gần hơn tới một cuộc chiến thương mại, một số nỗ lực đã được tiến hành để thay đổi chiều hướng theo cách tích cực hơn.

Ví dụ như Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire tuyên bố sau Hội nghị các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng G7 tại Canada rằng: “Chúng ta vẫn còn nhiều ngày để tiến hành các biện pháp cần thiết để tránh một cuộc chiến thương mại giữa EU và Mỹ, và để tránh cuộc chiến thương mại giữa các thành viên G7”.

Theo thông tin từ Washington, ngày 11/7/2018, Thượng viện Mỹ đã thông qua một biện pháp giúp Quốc hội Mỹ tái khẳng định quyền hạn của mình về thuế quan trong bối cảnh có nhiều lo ngại về chiến lược thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump.

Trong một cuộc bỏ phiếu với tỷ lệ 80-11, các thượng nghị sĩ đã thông qua giải pháp thương mại không ràng buộc, giúp Quốc hội có vai trò lớn hơn về thuế quan được áp dụng vì những lý do an ninh quốc gia, được gọi là Mục 232 của Luật Thương mại.

Tỷ lệ phiếu ủng hộ áp đảo cho thấy mối quan tâm sâu sắc của Quốc hội đối với chính sách thuế quan mà Tổng thống Trump thực hiện trong mấy tháng gần đây đối với Trung Quốc, cũng như các đối tác thương mại khác là Canada, các nước châu Âu và Mexico.

Nguồn: Mai Ly/Bnews/TTXVN