Đã đến lúc tỉ giá cần linh hoạt hơn?

Hoàn toàn không có mâu thuẫn giữa việc đồng thời thực hiện cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý với lạm phát mục tiêu.

Hoàn toàn không có mâu thuẫn giữa việc đồng thời thực hiện cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý với lạm phát mục tiêu.Nguồn ảnh: dantri.vn

Từ đầu năm 2016, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện cơ chế điều hành tỉ giá mới, theo đó tỉ giá trung tâm VND/USD sẽ được công bố hằng ngày dựa trên diễn biến của rổ ngoại tệ có quan hệ kinh tế lớn với Việt Nam. Từ đó đến nay, nhiều nghiên cứu liên quan đến vấn đề tỉ giá ở Việt Nam đã chỉ ra việc Việt Nam cần thực hiện một cơ chế tỉ giá linh hoạt và thị trường hơn.

Tiến sĩ Võ Trí Thành, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, cũng đã đề xuất một chế độ tỉ giá neo có biên độ theo một giỏ tiền tệ. Đặc biệt, Phó Giáo sư Phạm Thế Anh, Đại học Kinh tế Quốc dân và cộng sự, trong một nghiên cứu mới đây đã đánh giá lại tác động neo tỉ giá hiện nay nhằm cân nhắc lựa chọn chế độ tỉ giá của Việt Nam thời gian tới.

Vai trò tỉ giá trung tâm

Ngân hàng Nhà nước thời gian gần đây đã có những thành công nhất định trong việc ổn định thị trường ngoại hối, hạn chế hiện tượng “USD hóa” và “nhập khẩu lạm phát”. Tiền đồng của Việt Nam được đánh giá là đồng tiền ổn định nhất châu Á trong năm qua. Vào thời điểm ấy, các đồng tiền khác như baht Thái, ringgit Malaysia tăng hay đồng peso của Philippines giảm mạnh.

Tuy nhiên, thành công này, Phó Giáo sư Thế Anh cho rằng “không phải nhờ chính sách neo tỉ giá”, mà dựa trên nền tảng của sự cân bằng cán cân thương mại (một phần do suy giảm kinh tế) và môi trường lạm phát trong nước thấp, nhờ hạ thấp tăng trưởng cung tiền và tín dụng. Một điểm lưu ý ở thời điểm hiện tại, chế độ tỉ giá thả nổi hoàn toàn, không có can thiệp của Ngân hàng Nhà nước, không phải là một lựa chọn tốt vì độ mở của nền kinh tế Việt Nam rất cao trong khi hệ thống tài chính lại chưa hoàn chỉnh.

Những biến động quá mức và quá nhanh của tỉ giá, đặc biệt là việc “nhập khẩu lạm phát” và các biến động tiêu cực của thị trường thế giới có thể làm gián đoạn các hoạt động kinh tế trong nước, gây thiệt hại lớn cho khu vực thương mại và gián tiếp cho khu vực phi thương mại thông qua những liên kết giữa các khu vực này. Những biến động này sẽ làm ảnh hưởng đến sự ổn định của cán cân thanh toán, sự ổn định về tài chính cũng như tăng trưởng của nền kinh tế. Vì lẽ đó, ngay cả ở các quốc gia được coi là thả nổi hoàn toàn như Canada, Anh, Úc và New Zealand, dao động tỉ giá ngắn hạn vẫn được kiểm soát bằng cách này hay cách khác.

Lúc này, theo đánh giá của các chuyên gia, cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý có thể là “sự lựa chọn tốt nhất” đối với Việt Nam. Áp dụng cơ chế thả nổi có quản lý, Ngân hàng Nhà nước sẽ không tuyên bố trước tỉ giá trung tâm và tỉ giá thương mại hằng ngày về cơ bản được xác lập hoàn toàn bởi các giao dịch theo cung cầu ngoại tệ trên thị trường. Ngân hàng Nhà nước có thể dùng các biện pháp can thiệp như mua bán ngoại tệ trên thị trường liên ngân hàng và/hoặc các biện pháp kiểm soát nguồn vốn ra vào Việt Nam để làm mềm dao động của tỉ giá.

Cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn so với cơ chế tỉ giá neo cố định hiện nay, thể hiện ở 2 yếu tố chính. Thứ nhất, giá cả của hầu hết các mặt hàng cũng như lương bổng của khu vực doanh nghiệp ở Việt Nam đã được quyết định theo cơ chế thị trường. Việc thả nổi có quản lý tỉ giá sẽ giúp sự biến động của giá cả các mặt hàng trong nước cân bằng với sự biến động của giá cả các mặt hàng trên thế giới, qua đó giúp nền kinh tế phân bổ tối ưu hơn.

Thứ 2, độ mở kinh tế của Việt Nam lớn, nhưng lại không bị lệ thuộc mạnh vào một đối tác cụ thể nào, nên việc áp dụng cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý sẽ không những không khiến Việt Nam bị tác động mạnh bởi các cú sốc từ thị trường tiền tệ bên ngoài, mà còn giúp Việt Nam ngăn chặn tốt các cú sốc từ thị trường hàng hóa quốc tế.

Thế nhưng, Phó Giáo sư Thế Anh cũng cho rằng, Việt Nam cần phải chuẩn bị thêm một số điều kiện nhất định để chính sách tỉ giá thả nổi có kiểm soát thực sự phát huy tác dụng, nâng cao uy tín của tiền đồng, cũng như từ bỏ cơ chế neo tỉ giá tức là Ngân hàng Nhà nước sẽ không còn công bố lộ trình thay đổi của tỉ giá. Điều này sẽ khiến cho tỉ giá không còn đóng vai trò là “mỏ neo” kỳ vọng của khu vực tư nhân trong trường hợp cần chống lạm phát. Khi đó, Ngân hàng Nhà nước cần phải tìm một “mỏ neo” khác để thực thi các chính sách tiền tệ.

Cần một “mỏ neo” mới

Một “mỏ neo” mới mà ngân hàng trung ương các nước đang tìm đến là kiểm soát lạm phát theo mục tiêu định trước. Tuy nhiên, việc theo đuổi chính sách kiểm soát lạm phát mục tiêu đòi hỏi ngân hàng trung ương phải độc lập. Tức là, nó phải hoạt động dựa trên các nguyên tắc công khai, không bị tác động bởi các chính sách tài khóa và các tổ chức kinh tế, tài chính trên thị trường.

Cũng cần lưu ý rằng, hoàn toàn không có mâu thuẫn giữa việc đồng thời thực hiện cơ chế tỉ giá thả nổi có quản lý với lạm phát mục tiêu. Với việc đặt mục tiêu về lạm phát trong nền kinh tế mở, Ngân hàng Nhà nước cần phải điều tiết thị trường tiền tệ sao cho mục tiêu về lạm phát có thể đạt được. Trong khi đó, việc thả nổi có quản lý tỉ giá cho phép Ngân hàng Nhà nước thực hiện các hoạt động điều tiết này thông qua các công cụ hoạt động thị trường mở hay mua bán trên thị trường ngoại hối như đã nhắc đến ở trên.

Một điều kiện khác để cơ chế tỉ giá thả nổi có thể vận hành một cách suôn sẻ, giúp nền kinh tế phân bổ nguồn lực hiệu quả, là cần phải hiện đại hóa thị trường ngoại hối. Ngoại tệ là một loại tài sản. Một khi được cho phép, tỉ giá thả nổi ngoại tệ sẽ được các chủ thể kinh tế tham gia thị trường mua bán trao đổi tương tự các sản phẩm được chứng khoán hóa khác. Sự xuất hiện các công cụ phái sinh và các định chế tài chính trung gian liên quan đến tỉ giá sẽ giúp các chủ thể kinh tế hạn chế rủi ro.

Hiện nay, thị trường ngoại hối của Việt Nam vẫn chủ yếu là giao dịch trực tiếp; các sản phẩm phái sinh liên quan đến ngoại hối hầu như chưa được đưa vào; tổng giá trị giao dịch ngoại hối vẫn ở mức rất thấp so với các nước trong khu vực và Ngân hàng Nhà nước vẫn chiếm phần lớn các giao dịch trên thị trường liên ngân hàng. “Đây sẽ là những vấn đề mà các cơ quan có thẩm quyền phải giải quyết nếu muốn có một thị trường ngoại hối sôi động và hiệu quả thực sự”, Phó Giáo sư Thế Anh khuyến cáo.

Hải Vân
Theo Nhipcaudautu.vn