(Thuong mai)

Những thỏa thuận liên quan đến mở cửa thị trường cho các sản phẩm sữa và đường, các quy định về xuất xứ của xe hơi, chế tạo thuốc sinh học…. không đạt được sự thống nhất đã khiến cho vòng đàm phán Hiệp định Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) khó có thể được thông qua trước bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016.

Mỹ, Mexico, Canada và Nhật Bản đã thất bại trong việc giải quyết mâu thuẫn về ngưỡng hàm lượng giá trị khu vực (RVC) cho xe ô tô. Đây được gọi là phần trăm tối thiểu trên một chiếc xe phải có xuất xứ từ các nước TPP để được nhận ưu đãi thuế quan.

Cân đo lợi ích xe hơi với sữa, đường

Cả Mexico và Canada đều không ủng hộ quan điểm này, trong khi Nhật Bản và Mỹ đã thống nhất hầu hết các quy định. Con số chính xác trong thỏa thuận giữa Mỹ và Nhật Bản vẫn chưa được công bố, tuy nhiên con số này được cho là nằm giữa đề xuất ban đầu 55% của Mỹ và 40% của Nhật Bản.

Trong khi đó, Canada và Mexico thì bày tỏ sự không hài lòng với lý do họ không được biết đến thỏa thuận này trước khi đàm phán cấp Bộ trưởng tại Hawaii. Đơn cử, Mexico cho rằng ngưỡng RVC được đề xuất là quá thấp, khi kỳ vọng mức RVC có để đạt là 62,5%. .

Bộ trưởng Thương mại New Zealand Tim Groser và Bộ trưởng Thương mại Úc Andrew Robb thì cho biết sự mâu thuẫn giữa các nước sản xuất xe hơi sẽ gây ảnh hưởng đến đàm phán về mở cửa thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp.

Trong đó, Canada đã đề xuất mở cửa thị trường ban đầu cho các sản phẩm sữa, với bản chào hạn ngạch thuế đơn (TRQ) cho tất cả các sản phẩm sữa được quy về giá trị chất lỏng (sữa) tương đương.

Song đề xuất này không được ủng hộ bởi Mỹ, Úc và New Zealand – những nhà xuất khẩu sản phẩm từ sữa lớn nhất thế giới. New Zealand cũng không đồng ý với bản chào về mở cửa thị trường sữa của Mỹ và Nhật Bản. Còn phía Mỹ và Nhật Bản thì không muốn đưa ra bất cứ một nhượng bộ nào với New Zealand trừ khi hai nước này nhận được bản chào hấp dẫn hơn từ phía Canada.

Trong khi đó, cả Mỹ và Úc đều thất bại trong đàm phán song phương về mở cửa thị trường cho sản phẩm đường, một trong những nông sản xuất khẩu hàng đầu của Úc và là sản phẩm nhạy cảm về mặt chính trị ở Mỹ.

Với TPP, Mỹ đã đề xuất tăng hạn ngạch đường cho Úc từ 87,402 tấn lên 152,000 tấn qua Hạn ngạch thuế đơn của Mỹ (TRQ) trong WTO. Tuy nhiên, Úc tỏ ra không hài lòng với bản chào này khi xét thấy mức tăng đề xuất của Mỹ là chưa đủ.

Bên cạnh những vấn đề trên, Bộ trưởng các nước cũng chưa đạt được thỏa thuận về thời gian sử dụng độc quyền dữ liệu với thuốc sinh học. Một số nước, đặc biệt là Úc khá nhạy cảm với vấn đề này, song nếu nước này đạt được kết quả khả quan trên các đàm phán về mở cửa thị trường sữa và đường thì vấn đề có thể được giải quyết.

"Số phận" TPP phụ thuộc Bầu cử Tổng thống Mỹ?

Mặc dù các Bộ trưởng TPP chưa công bố thời gian tiếp theo sẽ ngồi lại để tiếp tục đàm phán hướng tới một thỏa thuận cuối cùng. Song theo thông tin từ Vụ thị trường châu Mỹ (Bộ Công Thương) dẫn nguồn thông tin từ Văn phòng Đại diện thương mại Hoa Kỳ (USTR), rất khó để TPP có được sự ủng hộ của Quốc hội Mỹ trước cuộc bầu cử Tổng thống 2016.

Trong tuyên bố vào ngày 31 tháng 7 vừa qua, Bộ trưởng TPP Nhật Bản Akira Amari đã khẳng định rằng các Bộ trưởng sẽ cố gắng để tiếp tục đàm phán vào cuối tháng 8, hứa hẹn sẽ diễn ra vào khoảng ngày 22 đến 25 tháng 8.

Tuy nhiên, nhiều nguồn tin cho rằng Hội nghị Bộ trưởng TPP tiếp theo sẽ khó có khả năng diễn ra trong tháng 8 dựa trên lịch trình chính trị của một số nước TPP, ví dụ như Canada.

Do đó, nhiều khả năng các Bộ trưởng sẽ không thể đạt được thỏa thuận nào cho đến khi bầu cử Canada kết thúc, khi đó Canada sẽ có được sự linh động hơn trong việc đưa ra nhượng bộ về mở cửa thị trường sữa.

Ngay cả trong khả năng tốt nhất là Hiệp định TPP có thể kết thúc vào đầu tháng 9 cũng khó xảy ra. Do Tổng thống Obama không thể phê duyệt TPP trước đầu tháng 12, và cũng không thể trình lên Quốc hội trước tháng 1/2016.

Việc đảm bảo có đủ số phiếu ủng hộ TPP được phê duyệt vào cuối mùa xuân hay đầu mùa hè năm 2016, cũng như can thiệp vào khung thời gian TPA để có được sự phê duyệt sớm hơn cũng khó xảy ra. Do vậy, khả năng cao là Quốc hội sẽ không bỏ phiếu cho TPP cho đến giai đoạn cuối của cuộc bầu cử vào ngày 8/11/2016.

Rất có khả năng Quốc hội sẽ phê chuẩn TPP vào thời kỳ “lame duck” – giai đoạn chuyển giao giữa nhiệm kỳ cũ năm 2016 và nhiệm kỳ mới năm 2017. Tuy nhiên, việc bỏ phiếu phê chuẩn TPP trong thời kỳ “lame duck” cũng có thể gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt là phe phản đối TPP hay Đảng Cộng hòa thắng cử trong cuộc bầu cử Tổng thống. Do vậy, nhiều khả năng Quốc hội sẽ không phê chuẩn TPP trước năm 2017, khi nhiệm kỳ của Tổng thống mới bắt đầu.

Một điều nữa gây áp lực lên khung thời gian kết thúc TPP, đó là khả năng người kế nhiệm Tổng thống Obama sẽ tiếp tục trì hoãn TPP để tái đàm phán một số mục. Hoặc đơn giản chỉ là tạo sự khác biệt với những điều luật được Tổng thống Obama thông qua. Lo lắng này hoàn toàn có thể xảy ra và gây cản trở cho việc kết thúc TPP trong năm nay.