(Tin kinh te)

Sau khi trải qua một năm có thể được coi là tồi tệ nhất đối với các công ty hay doanh nghiệp dầu khí và khai mỏ, cũng dễ đồng cảm với giới đầu tư nếu họ băn khoăn rằng liệu còn cơ hội nào trên thị trường hàng hóa nguyên liệu vào cuối cái gọi là “siêu chu kỳ” hay không.

Một câu hỏi lớn cho năm 2016 là liệu rằng sự ảm đạm trên thị trường hàng hóa trong năm 2015 đã phải là sự ảm đạm nhất trước khi thị trường bắt đầu “sáng lên”, hoặc ít ra cũng chuyển sang trạng thái “bình thường mới” sau nhiều năm thị trường dư cung và yếu. Nói cách khác, trong năm 2016, liệu thị trường hàng hóa có thể chạm đáy hay sẽ tiếp tục giảm trong thời gian dài hơn. 

Nhiều công ty dầu mỏ quốc tế tạm gác lại các dự án đầu tư do giá dầu sụt giảm mạnh

Tác động của giá hàng hóa giảm

Giá các loại nguyên liệu trên thế giới đã sụt giảm mạnh kể từ giữa năm 2015, gây ra những tác động đáng kể đối với những lĩnh vực như khai khoáng và năng lượng. Giá dầu thô thế giới năm 2015 trung bình thấp hơn gần 50% so với năm 2014, trong khi giá các kim loại như đồng, than và quặng sắt đều giảm mạnh. Tình trạng lao dốc của giá các khoáng sản này đã kéo giá cổ phiếu của các công ty dầu khí và khai mỏ xuống gần mức thấp kỷ lục. 

Cho đến nay, chịu tác động nhiều nhất vẫn là các công ty trong lĩnh vực dầu mỏ và thị trường trái phiếu Mỹ với các loại tài sản đầu tư "rủi ro cao", nhất là các công ty khai thác dầu khí đá phiến. Ngành dầu khí đá phiến của Mỹ bắt đầu giảm nhịp độ khai thác, còn các công ty dầu mỏ quốc tế cũng tạm gác khoảng 200 tỷ USD đầu tư vào các dự án dầu mỏ trong tương lai.

Không chỉ có giá dầu giảm, giá đồng, kẽm, sắt, niken cũng đang giảm mạnh và gây lo ngại đối với toàn bộ lĩnh vực khai thác mỏ nói chung. Các công ty và doanh nghiệp khai thác mỏ như tập đoàn khai mỏ và giao dịch hàng hóa đa quốc gia Glencore (Anh - Thụy Sỹ) phàn nàn rằng kim loại đồng và niken bị rớt giá một cách “không công bằng” trước sự sa sút của giá dầu thô thế giới, cùng những phản ứng của giới đầu cơ liên quan tới việc kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại.

Tại Trung Quốc, việc giá dầu và một số nguyên liệu đầu vào sụt giảm một mặt giúp giảm giá trị nhập khẩu của Trung Quốc nhưng mặt khác cũng khiến nhiều doanh nghiệp và lĩnh vực công nghiệp của nước này bị ảnh hưởng, nhất là trong lĩnh vực sản xuất thép và khai khoáng.

Chẳng có gì ngạc nhiên khi các nhà đầu tư ngày càng không “mặn mà” với việc bỏ tiền đầu tư vào hàng hóa nguyên liệu sau bốn năm kết quả kinh doanh bết bát. Theo Ngân hàng Barclays (Anh), tính đến cuối tháng 8/2015, tổng giá trị danh mục đầu tư của các quỹ đầu tư vào hàng hóa nguyên liệu giảm từ 259 tỷ USD hồi đầu năm, xuống chỉ còn 242 tỷ USD - mức thấp nhất trong sáu năm trở lại đây.

Liệu giai đoạn ảm đạm nhất đã qua?

Những khoản nợ của các tập đoàn trong lĩnh vực khai thác khoáng sản không nằm nhiều ở các ngân hàng, nhưng nó lại thuộc sở hữu của các nhà đầu tư bán lẻ, quỹ hưu trí, bảo hiểm... Diễn biến về giá nguyên liệu trong năm qua và tình hình đen tối trên thị trường chứng khoán thế giới khiến nhà đầu tư lo ngại về triển vọng của giá hàng hóa nguyên liệu đầu vào. Tuy vậy, điều may mắn là chưa thấy dấu hiệu phá sản nào từ các tập đoàn lớn trong lĩnh vực khai khoáng.

Trong khi đó, các ngân hàng có tầm ảnh hưởng lớn đối với thị trường hàng hóa như Goldman Sachs và một nhóm các quỹ đầu tư có trụ sở tại Trung Quốc cho rằng giá các khoáng sản sẽ tiếp tục giảm.

Họ lý giải rằng trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, đồng nghĩa với việc nhu cầu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới về nhập khẩu hàng hóa nguyên liệu giảm, thì việc hàng tỷ USD đầu tư rót vào các dự án năng lượng và khai thác mỏ mới bắt đầu cho kết quả sẽ góp phần đẩy nguồn cung khoáng sản đi lên.

Điều này cũng khó tránh gây sức ép lên giá cả. Giới ngân hàng và đầu tư thì cho rằng giá hàng hóa có lẽ sẽ cần phải duy trì ở mức thấp trong thời gian dài hơn, nhằm tạo sự điều chỉnh nguồn cung cũng như cân bằng thị trường.

Khó có thể tìm được một nhà đầu tư nào có lòng tin vào dầu mỏ tại thời điểm này. Kỳ vọng vào việc Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) sẽ cắt giảm sản lượng để vực dậy giá dầu thô tại cuộc họp vừa qua cũng đã tiêu tan. Tuy nhiên, các nhà phân tích tại Citigroup nhận định rằng, tổng hòa các yếu tố như các nước ngoài OPEC thu hẹp sản lượng dầu mỏ và sản lượng dầu khí đá phiến, cùng với những nguy cơ địa chính trị gia tăng sẽ giúp đẩy giá dầu trong trung hạn đi lên và điều chỉnh nguồn cung theo hướng bớt dư thừa trong nửa cuối năm 2016.

Có lẽ không có lĩnh vực hàng hóa nào gắn kết hơn với tình hình tăng trưởng và tiêu thụ hàng hóa của Trung Quốc như các kim loại cơ bản. Điều này lý giải tại sao hiện có nhiều dự báo khác nhau về triển vọng các kim loại như đồng, niken và kẽm.

Những lý do khiến kim loại đồng dao động quanh mức thấp, theo Goldman Sachs, là tình hình tăng trưởng chậm lại ở Trung Quốc (nước nhập khẩu tới 45% nguồn cung đồng toàn cầu), nguồn cung dư thừa - hệ quả của tình trạng đầu tư khai thác ồ ạt trước đây - và đồng USD mạnh lên. Tuy nhiên, Glencore và một số tập đoàn khai mỏ khác vẫn tin rằng nhu cầu về đồng và các kim loại cơ bản khác vẫn lớn và đang gia tăng.

Kể từ khi chạm mức cao kỷ lục 1.902 USD/ounce vào hồi năm 2011, giá vàng đã giảm 45%. Vật cản lớn nhất đối với kim loại quý này có lẽ là động thái tăng lãi suất của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Nhìn chung, nhu cầu vàng tại Trung Quốc và Ấn Độ vẫn tương đối mạnh. Nhiều nhà đầu tư đang chờ động thái tiếp tục mua vàng của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, vốn là một trong những động lực đẩy giá vàng đi lên.

Trong khi đó, các nhà phân tích thuộc ngân hàng HSBC (Anh) tràn đầy niềm tin rằng giá vàng rốt cuộc sẽ hồi phục trong năm 2016, sau khi liên tục rớt xuống các mức thấp nhất trong 5 năm qua trong những tháng gần đây.   

Các mặt hàng nông sản vẫn chưa thoát khỏi tình trạng bị bán tháo trên thị trường. Trong năm 2015, giá lúa mì giảm 22%, giá ngô giảm 8% và giá đậu tương giảm 14%, do thời tiết thuận lợi và biến động tỷ giá trên thị trường ngoại hối.

Một yếu tố được cho là sẽ tạo mối nguy cho mùa vụ là tác động của hiện tượng thời tiết El Nino, được dự báo sẽ kéo dài hơn và mạnh hơn. Trong số các nông sản, giá cacao dự báo sẽ đi lên trong năm 2016, biến động trái với chiều hướng đi xuống chung của giá nông sản.