Israel - điểm sáng nông nghiệp trên sa mạc

An ninh lương thực đang là vấn đề được quan tâm hàng đầu ở mỗi quốc gia, trong bối cảnh dân số không ngừng phát triển, còn các nguồn tài nguyên đang dần cạn kiệt. Bởi vậy, việc phát triển các mô hình nông nghiệp công nghệ cao đang được nhiều quốc gia chú trọng nhằm tăng năng suất và chất lượng nông nghiệp, đồng thời nâng cao tính cạnh tranh của nông sản trên thị trường toàn cầu.

Cho tới nay, chưa từng có một quốc gia non trẻ với điều kiện canh tác nông nghiệp khó khăn như Israel mà có thể có được nhiều thành tựu để thay đổi bộ mặt nền nông nghiệp thế giới đến vậy. 

Cái khó “ló” cái khôn 

Ấn tượng đầu tiên với bất kỳ ai khi tìm hiểu về đất nước Isarel là một quốc gia nhỏ bé với diện tích khoảng 21.000 km2 và dân số chưa tới 9 triệu người lại trải qua các cuộc chiến tranh kéo dài. Điều kiện tự nhiên của Israel cũng khá nghèo nàn khi toàn bộ đất nước nằm trong khu vực sa mạc và bán sa mạc, đất đai canh tác ít, kém màu mỡ, địa hình phức tạp, nhiều rừng và đồi dốc. Tuy nhiên, sớm nhận thức được vai trò của sản xuất nông nghiệp, cùng với áp lực từ việc dân số tăng nhanh, lại thêm lượng người nhập cư đổ về ồ ạt từ cuối những năm 1980 khiến nhu cầu về các sản phẩm nông nghiệp gia tăng đáng kể, Chính phủ nhà nước Do Thái này đã liên tục đầu tư xây dựng hệ thống trung tâm nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ phục vụ sản xuất nông nghiệp. 
 

Trồng lúa trên sa mạc ở Israel.

Người Israel đã làm nông nghiệp với 95% là khoa học và chỉ 5% lao động. Họ sử dụng phương pháp khử mặn đất, phát minh ra công nghệ tưới nhỏ giọt hiệu quả và thậm chí nuôi cá ngay trên sa mạc cằn cỗi. Israel cũng là quốc gia duy nhất mà diện tích sa mạc đang được đẩy lùi, đứng đầu thế giới về tái chế nước, với tỷ lệ lên đến 70% lượng nước được tái chế. Kết quả là chỉ trong thời gian ngắn quốc gia này đã chuyển từ tình trạng thiếu lương thực đến tự túc lương thực, thực phẩm và trong 5 năm gần đây, giá trị sản xuất nông nghiệp của Israel luôn vượt con số 3,5 tỷ USD/năm, trong đó xuất khẩu chiếm trên 20%. 

Những thành công nổi bật tạo nên bức tranh sinh động cho nền nông nghiệp công nghệ cao nước này bao gồm: ngành chăn nuôi bò sữa công nghệ cao, chăn nuôi gia cầm công nghệ cao, trồng và chế biến cam quýt công nghệ cao, ngành trồng hoa, rau màu, thực phẩm công nghệ cao… Hầu tất cả các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp của Israel đều được ứng dụng đến mức cao nhất các công nghệ sinh học, công nghệ thông tin/điện toán, công nghệ tự động hoá. Ngoài thành tựu đạt được về năng suất, chất lượng nông phẩm, Israel cũng là đất nước đứng đầu thế giới về công tác quản lý tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng nông sản. Hầu hết tất cả các nông phẩm, nhất là các loại thực phẩm tươi sống, các loại rau quả, trứng thịt bán trên thị trường (kể cả chợ đen) đều có tem nhãn, có địa chỉ trách nhiệm với người tiêu dùng. 

Người Isarel cũng là bậc thầy về bán hàng và marketing. Họ có thể đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng, nhưng có một nguyên tắc chung là luôn tính đến năng suất và hiệu quả kinh tế tổng thể trên mỗi đơn vị canh tác. Không chỉ bán các sản phẩm nông nghiệp, họ còn chào bán thiết bị, công nghệ và “gói’ quy trình sản xuất. Và nếu khách hàng không có đủ điều kiện để mua đồng bộ, họ sẽ tư vấn để bán từng công đoạn. 

Chìa khóa thành công 

Hiện có hai mô hình tổ chức sản xuất phổ biến giúp ngành nông nghiệp thành công ở Isarel là Kibbutz và Moshav. Trong đó, Moshav là hình thức tổ chức kiểu doanh nghiệp thuộc sở hữu tư nhân tại nông thôn. Mỗi Moshav có nhiều trang trại sản xuất với diện tích lớn, vừa sản xuất vừa chuyển giao công nghệ, bán giải pháp. Còn Kibbutz (làng nông nghiệp) được hình thành và phát triển gắn liền với đặc điểm lịch sử phát triển của Israel. Đây là cộng đồng nông thôn với những đặc tính rất riêng: một xã hội thu nhỏ, hệ thống kinh tế - xã hội dựa trên nguyên tắc sở hữu tài sản tập thể, bình đẳng và kết hợp sản xuất, tiêu thụ, đào tạo với ý tưởng “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”. 

Hiện nay có khoảng 300 kibbutz hiện diện khắp nơi trên đất nước Israel, với số lượng xã viên từ 40 tới hơn 1.000 người/kibbutz. Dân số của kibbutz toàn Israel vào khoảng 130.000 người, chiếm khoảng 2,5% dân số cả nước nhưng tạo ra tổng hàng hóa công nghiệp và nông nghiệp trị giá 8 tỷ USD, trong đó nông nghiệp đạt 1,7 tỷ USD, đóng góp gần 40% sản lượng nông nghiệp toàn Israel. 

Nếu như việc quy hoạch, thiết lập mô hình được coi là nền tảng thì khuyến khích và nuôi dưỡng ý thức đổi mới sáng tạo liên tục trong “dòng máu”của từng người dân chính là chìa khóa, động lực để Israel phát triển thành công nông nghiệp công nghệ cao, bất chấp sự kém ưu ái của tự nhiên. Bất kỳ cá nhân nào, dù nông dân hay nhà khoa học, chỉ cần có ý tưởng đổi mới sáng tạo sẽ có những cơ quan hỗ trợ cho ý tưởng đó được hiện thực hóa thành sản phẩm có giá trị. Không ưu đãi đầu tư trực tiếp cho nông nghiệp, nhưng Israel là nước có mức đầu tư cho nghiên cứu nông nghiệp thuộc loại cao hàng đầu thế giới. Quốc gia này cũng đặc biệt coi trọng đầu tư phát triển giáo dục đào tạo và phát triển nghiên cứu khoa học công nghệ. 

Những điều có thể học hỏi 

Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập quốc tế, với đà phát triển nhanh chóng của nền kinh tế và khoa học kỹ thuật, đời sống của người dân cũng không ngừng được nâng cao. Chính bởi vậy, việc sáng tạo và áp dụng công nghệ cao, kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất là hướng đi tất yếu để đất nước xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, thu hẹp khoảng cách với các nước tiên tiến trên thế giới, đáp ứng nhu cầu về lương thực, thực phẩm ngày càng tăng cả về số lượng lẫn chất lượng. Việc hợp tác và ứng dụng các công nghệ của Israel vào phát triển nông nghiệp Việt Nam hiện đang được rất nhiều nhà nghiên cứu, chuyên gia và doanh nghiệp trong nước quan tâm. 

Tổng thống Israel Reuven Rivlin vừa thực hiện chuyến thăm chính thức tới Việt Nam hồi giữa tháng 3/2017 trong bối cảnh trao đổi thương mại giữa Việt Nam và Israel những năm gần đây đã có những bước phát triển nhảy vọt và vững chắc, với kim ngạch thương mại song phương đạt 2,3 tỷ USD vào năm 2015 và đang hướng đến con số 3 tỷ USD trong vài năm tới. Tổng thống Reuven Rivlin cho rằng Israel và Việt Nam có thể đẩy mạnh hợp tác trong nông nghiệp, tưới tiêu và thủy lợi, bảo tồn nguồn nước… Đây là những lĩnh vực mà Israel có rất nhiều kinh nghiệm cũng như công nghệ phát triển tiên tiến, trong khi Việt Nam lại đang tiến hành tái cơ cấu nền nông nghiệp theo hướng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại. 
 

Minh Trang/TTXVN