Prato là cái nôi truyền thống của ngành công nghiệp dệt may Ý từ thế kỷ XII. Nằm cách Florence, thủ phủ vùng Tuscany, khoảng 15 km, đây từng được mệnh danh là kinh đô dệt may cao cấp của châu Âu. Các nhãn hiệu lừng danh như Gucci, Dolce & Gabbana... đều sản xuất tại thị trấn nhỏ bé này. Giờ đây, Prato trở thành trung tâm sản xuất thời trang “made in Italy” giá rẻ lớn nhất châu Âu của cộng đồng người Hoa.

Cạnh tranh bất chính

Marco Landi, đại diện CAN (Hiệp hội Xí nghiệp vừa và nhỏ) vùng Tuscany, cho biết trước sự canh tranh khốc liệt của các đối thủ Trung Quốc ngay trên sân nhà, số lượng xí nghiệp may mặc Ý hiện chỉ còn 3.000 cơ sở. Trong khi đó, xí nghiệp may mặc của người Hoa đã vượt quá 4.000. Điều làm cho người Ý bức xúc nhất là Prato giờ đây trở thành kinh đô quần áo chất lượng kém, nguyên liệu và nhân công không phải của người Ý nhưng vẫn đóng mác “made in Italy” xuất đi khắp thế giới.

Cảnh sát Ý khám xét một xí nghiệp may của người Hoa ở Prato

“Người Hoa ư? Đó là cả một vấn đề” - bà Fiorella Alunni, cố vấn Hội đồng thị trấn Prato chuyên về Trung Quốc, đã nhận xét như vậy. “Đó là sử dụng lao động trẻ em, lao động nhập cư chui, trốn thuế, sản xuất hàng nhái, rửa tiền...”. Tóm lại, một nền kinh tế ngầm kiểu mafia Ý mang bản sắc Trung Quốc. Dưới đây là một xí nghiệp may điển hình của người Hoa ở Prato, theo báo cáo của Armando - thám tử tư đặc trách theo dõi các xí nghiệp chui Trung Quốc.

Xí nghiệp có khoảng 50 người nhưng chỉ có 6 người mang giấy tờ hợp pháp. Những người còn lại là dân nhập cư lậu, hầu hết là người Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang. Số người này ký hợp đồng lao động 3 năm với ông chủ với mức lương 150 euro/tháng (1 euro = 24.600 đồng) ngay tại quê nhà trước khi lên đường đến Prato với hộ chiếu đóng visa du lịch tháng rồi ở luôn.

Đến nơi, “lão bản” (ông chủ) tịch thu hộ chiếu, bắt họ ăn ở ngay tại xí nghiệp, làm việc từ 13-17 giờ/ngày với mức lương thực tế từ

2-3 euro/giờ. Mức lương này thấp hơn lương tối thiểu theo luật lao động Ý rất nhiều. Một ngày, xí nghiệp sản xuất khoảng 3.000 sản phẩm “made in Italy”. Một số bán sỉ 25 euro/cái cho đội ngũ bán dạo người nhập cư từ châu Phi. Những người này bán lại cho du khách ở các thành phố du lịch Ý từ 40-80 euro/cái, tùy theo mặc cả. Số còn lại xuất khẩu sang Trung Quốc hoặc châu Âu.

Với công thức nhập nguyên liệu (vải, phụ kiện...) từ Trung Quốc rẻ hơn nguyên liệu bản xứ gấp chục lần, sử dụng lao động nhập cư lậu để sản xuất sản phẩm “made in Italy”, trung bình bọn mafia Trung Quốc - ông chủ thực sự của loại xí nghiệp này - kiếm được khoảng 2 triệu euro/tháng. Số lượng xí nghiệp này chiếm tỉ lệ không nhỏ trong số các xí nghiệp may mặc của người Hoa ở Prato.

“Made in Italy” thua “made in China”!

Trong vòng 15 năm qua, cộng đồng người Hoa đã tăng lên 45.000 người, chiếm 1/4 dân số Prato. Trong số đó, chỉ có 9.927 người có giấy tờ hợp lệ (số liệu thống kê ngày 31-12-2008). Cùng với đồng hương ở Milan, họ trở thành cộng đồng người Hoa lớn đứng hàng thứ ba ở châu Âu, sau cộng đồng người Hoa ở London và Paris. Với 4.000 xí nghiệp may mặc (phần lớn tập trung trong khu công nghiệp Macrolotto di Lolo), 40.000 công nhân hợp pháp và bất hợp pháp, sản xuất 360 triệu sản phẩm/năm - hầu hết thuộc dạng “pronto moda” hay còn gọi là “fast fashion” (người Việt thường gọi là “thời trang mì ăn liền”) - ngành may mặc của người Hoa tại đây đã qua mặt Paris về thời trang giá rẻ, chất lượng thấp chủ yếu phục vụ chợ bán lẻ không chỉ ở châu Âu mà còn ở châu Á, Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ.

“Pronto moda” là một phát kiến thành công của người Hoa ở Prato. Giulini, tên thật là Xu Qiu Lin - ông chủ xí nghiệp Giupel đến từ Ôn Châu, giải thích: “Một đơn hàng thực hiện 3 tháng ở Trung Quốc rồi tốn thêm phí vận chuyển đến châu Âu, chúng tôi chỉ cần 3 ngày để hoàn thành. Hàng đóng mác “made in Italy” một cách hợp pháp. Đây là lợi thế lớn của chúng tôi trên thị trường thế giới”.

Hàng “made in Italy” ở Prato cũng có năm bảy loại. Không kể loại của các xí nghiệp Ý bảo đảm chất lượng cao, còn có loại sản xuất tại các xí nghiệp của những người Hoa mới nhập cư trong những năm gần đây, phần lớn từ Đông Bắc Trung Quốc bao gồm các tỉnh Hắc Long Giang, Liêu Ninh và Cát Lâm. Tuy gắn mác “made in Italy” nhưng chất lượng sản phẩm này còn thấp hơn hàng “made in China” sản xuất ở Trung Quốc. Một nghịch lý thời toàn cầu hóa!

Không chỉ khiến công nghiệp và lao động địa phương lao đao, người Hoa còn làm xáo trộn đời sống nơi này. Sòng bạc, mại dâm, hộp đêm, trộm cắp, nhập lậu nguyên liệu dệt may tràn lan... Tóm lại, dấu ấn của mafia Trung Quốc ở Prato khá rõ ràng bởi đầu tư vào ngành này lợi nhuận cao mà rủi ro ít hơn so với buôn lậu ma túy.

Roberto Cenni, cựu thị trưởng Prato, nhận định: “Người Hoa khiến người dân ở đây vốn khốn khó do khủng hoảng kinh tế càng khốn khó thêm. Có đến 40% học sinh người Hoa trong các trường công. Phòng cấp cứu ở các bệnh viện lúc nào cũng bận rộn vì họ. Họ phá giá bất động sản khiến người dân địa phương không thể bán nhà. Họ tạo ra sự bất bình đẳng khắp thị trấn...”.