Thiếu nguyên liệu, doanh nghiệp chế biến gỗ 'lao đao'

Theo các doanh nghiệp chế biến gỗ, có một nghịch lý rất lớn đang tồn tại trong ngành này hiện nay, đó là giá nguyên liệu nhập khẩu luôn ổn định trong nhiều năm nay, nhưng giá nguyên liệu gỗ nội địa lại tăng bất thường, nhất là nguyên liệu gỗ cao su.

Điều này đã ảnh hưởng đến vấn đề sống còn của nhiều doanh nghiệp chế biến gỗ, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh thị trường ngày càng gay gắt. 

Giá gỗ cao su biến động mạnh 

Ông Điền Quang Hiệp, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Minh Phát 2 cho biết, doanh nghiệp này hiện đang sử dụng từ 60-70% nguyên liệu là gỗ cao su để chế biến. Dù đây là sản phẩm có nguồn gốc 100% trong nước, nhưng tình hình giá cả lại hoàn toàn không ổn định. Chỉ trong vòng 3-4 tháng đầu năm nay, giá gỗ cao su đã biến động tăng lên đến 40% so với thời điểm cuối năm 2016 và hiện vẫn đang tiếp tục tăng. 

Dự báo, giá gỗ cao su có thể tăng đến 60%, thậm chí có nguy cơ không có nguyên liệu gỗ cao su. Mặc dù đã có sự chuẩn bị và tích trữ trước đó, nhưng sự biến động quá lớn này cũng khiến cho Minh Phát 2 đang thiếu hụt khoảng 50% nguyên liệu gỗ cao su để phục vụ cho các đơn hàng chế biến xuất khẩu. 

Còn theo ông Trần Liêm, Giám đốc Công ty cổ phần Lâm Việt, gỗ cao su là loại nguyên liệu mà các doanh nghiệp chế biến gỗ đang thiếu hụt nghiêm trọng nhất hiện nay. Về lâu dài, tình hình này sẽ càng khó khăn hơn cho doanh nghiệp khi phải mua nguyên liệu đầu vào với giá cao, từ đó phải tăng giá sản phẩm, sức cạnh tranh trên thị trường sẽ giảm đi. 
 

Sản xuất đồ gỗ xuất khẩu tại Công ty Cổ phần Kỹ nghệ gỗ Tiến Đạt (Bình Định). Ảnh: Ly Kha/TTXVN

Ông Liêm nhận định, nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do giá mủ cao su hiện đang phục hồi tăng trở lại trong vài tháng gần đây, chu kỳ cắt gỗ của các nông trường cao su, người dân có xu hướng ngày càng giảm, trong khi nhu cầu thị trường lại gia tăng. Điều này đã khiến nguồn cung gỗ cao su ngày càng khan hiếm, giá gỗ cao su biến động tăng bất thường như hiện nay. 

Đáng chú ý, theo các doanh nghiệp chế biến gỗ, nguyên nhân chủ yếu khiến nguồn cung gỗ cao su khan hiến là do Trung Quốc tăng cường thu mua, nâng giá bán. Kèm theo đó là tình trạng các công ty có vốn đầu tư nước ngoài và thương nhân Trung Quốc đội lốt doanh nghiệp Việt hình thành hệ thống nhà máy, cơ sở thu mua nguyên liệu gỗ ở khắp các vùng nguyên liệu gỗ cao su cũng như gỗ keo tràm để xuất sang Trung Quốc. 

Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFORES) Nguyễn Tôn Quyền cho biết, trong năm 2017, Trung Quốc chính thức đóng cửa rừng tự nhiên và cấm khai thác, xuất khẩu gỗ nguyên liệu. Để bù đắp cho sự thiếu hụt nguyên liệu, các thương nhân Trung Quốc đã sang các nước để thu mua nguyên liệu; trong đó có Việt Nam . Vấn đề này đã tác động mạnh đến thị trường gỗ cao su trong thời gian gần đây. 

Mắt xích vẫn là thiếu liên kết 

Theo nhiều doanh nghiệp, việc Trung Quốc sang thu mua gỗ cao su của Việt Nam, làm lũng đoạn thị trường nguyên liệu gỗ trong nước có nguyên nhân chủ yếu là do thiếu sự liên kết giữa các đơn vị liên quan, nhất là người trồng cao su và doanh nghiệp chế biến gỗ. 

Ngay như Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam hiện chiếm tới 40-50% nguồn nguyên liệu gỗ cao su, thế nhưng sự liên kết giữa đơn vị này với các doanh nghiệp chế biến gỗ còn khá lỏng lẻo, thậm chí phần lớn không có sự liên kết nào. 

Bà Trần Thị Thúy Hoa, Trưởng ban Tư vấn phát triển ngành cao su thuộc Hiệp hội Cao su Việt Nam (VRA) cho hay, gỗ cao su là tài sản thanh lý, các doanh nghiệp phải thực hiện thu mua theo cơ chế đấu giá của Nhà nước. Dù muốn liên kết với các doanh nghiệp chế biến gỗ, nhưng điều này đã khiến các doanh nghiệp trong ngành cao su cũng gặp khó khăn trong việc chủ động nguồn gỗ nguyên liệu. 

VRA đang kiến nghị Bộ Tài chính xem sản phẩm gỗ cao su là sản phẩm chính như cao su thiên nhiên thì các doanh nghiệp mới hưởng được chính sách hiện hành, nhất là thuế thu nhập. 

Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp trong ngành chủ động quyền điều hành, kế hoạch rải vụ, thời gian thanh lý... Khi đó, nguồn gỗ cao su cung cấp ra thị trường sẽ ổn định hơn và sự liên kết giữa các doanh nghiệp cao su với doanh nghiệp chế biến gỗ mới chủ động và bền chặt”, bà Hoa thông tin. 

Trong bối cảnh thị trường thế giới ngày càng yêu cầu khắt khe về việc sử dụng sản phẩm gỗ có nguồn gốc hợp pháp thì việc liên kết giữa người trồng, các nông trường trồng cao su với doanh nghiệp chế biến gỗ là hết sức cần thiết. 

Ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó Chủ tịch VIFORES cho rằng, việc liên kết này sẽ giải quyết được các vấn đề cơ bản của ngành hiện nay. Đó là nguồn cung nguyên liệu gỗ được đáp ứng, đảm bảo nguồn gốc gỗ có thể truy xuất một cách dễ dàng và lợi nhuận của các bên đều đạt được. Đây cũng là xu thế tất yếu trên thế giới và của Việt Nam hiện nay. 

Ngoài việc tăng cường sự liên kết giữa người trồng và doanh nghiệp chế biến gỗ thì các chính sách bảo vệ ngành chế biến gỗ xuất khẩu trong nước và đảm bảo nguồn gỗ nguyên liệu rừng trồng được cung cấp bền vững trong thời gian tới cũng là điều hết sức cần thiết hiện nay. 

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định cho rằng, Chính phủ cần có các giải pháp hạn chế xuất khẩu gỗ nguyên liệu một cách hiệu quả. 

Đồng thời, tăng cường các giải pháp về thủ tục hành chính, kiểm tra giám sát của Kiểm lâm, Hải quan sở tại và chính quyền địa phương để hạn chế việc thương nhân nước ngoài thu gom, khống chế thị trường gỗ nguyên liệu rừng trồng trong nước và tránh thuế xuất khẩu bằng cách giảm giá bán, kê khai không đúng quy cách gỗ nguyên liệu xuất khẩu.
 

Hứa Chung (TTXVN)